Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μέχρι την έλευση των προσφύγων στο χωριό
Μπάρμπες-Κούτλες δυο μικροί οικισμοί 12 χιλιόμετρα Νοτιοανατολικά της Βέροιας που υπαγόταν στην κοινότητα Παλατιτσίων. Σε κάθε οικισμό υπήρχαν δέκα έως δεκαπέντε σπίτια όπου εκεί ζούσαν γηγενείς Ελληνόφωνοι κάτοικοι . Τα σπίτια τους ήταν χτισμένα γύρω από τις δυο εκκλησίες που υπήρχαν εκεί και ήταν χτισμένες περίπου στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Στον οικισμό Κούτλες υπήρχε η εκκλησία της Παναγίας και στον οικισμό Μπάρμπες η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής. Οι κάτοικοι των δυο αυτών οικισμών δούλευαν στην υπηρεσία του Τούρκου Μπέη και αργότερα στο τσιφλίκι του Παπαγεωργίου. Σύμφωνα με την απογραφή του 1913 ο πληθυσμός στις Μπάρμπες ήταν 45 Άρρενες και 38 Θήλεις ενώ στις Κούτλες 56 Άρρενες και 42 Θήλεις .
Στους οικισμούς Μπάρμπες-Κούτλες δεν υπήρχε σχολείο και όσοι από τους κατοίκους των δυο αυτών μικρών οικισμών μπορούσαν να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο αυτά πήγαιναν στα κοντινά Παλατίτσια. Εκεί υπήρχε μια αίθουσα δίπλα από την εκκλησία του χωριού μέσα στην οποίαν τα παιδιά έκαναν μάθημα. Πριν από το 1896 δίδασκαν εκεί μοναχοί από το Μοναστήρι των Αγ. Πάντων και από το Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου που βρίσκεται στα Δυτικά Πιέρια. Σε αυτό το Μοναστήρι λειτουργούσε τετρατάξια ιερατική σχολή κατά τη χρονική περίοδο 1909-1915 στην οποίαν πήγαιναν οι νέοι της περιοχής, ανάμεσα των οποίων ήταν και μερικά παιδιά από τους δυο μικρούς οικισμούς Μπάρμπες-Κούτλες. Από το 1896 και μετά, στο σχολείο των Παλατιτσίων, δίδαξαν γραμματοδιδάσκαλοι.
Ο μισθός τους ήταν από 6 εώς 10 Τουρκικές λίρες και αυτός καταβάλλονταν : α) Από τους κατοίκους και τα παγκάρια των εκκλησιών των τριών χωριών Παλατίτσια , Μπάρμπες και Κουτλες β) Από διάφορους συλλόγους και φορείς που επιχορηγούσαν τα σχολεία της επαρχίας γ) Από την Μητρόπολη της Βέροιας η οποία ενίσχυε με 5 λίρες τα γραμματοδιδασκαλία της περιοχής , και αυτό για δυο λόγους. Πρώτον για να μορφωθεί το ποίμνιο και δεύτερον γιατί υπήρχε η προπαγάνδα της Βουλγαρικής και της Ρουμανικής εξαρχίας, οι οποίες με την δωρεάν εκπαίδευση στα χωριά επεδίωκαν την διάδοση της Βουλγαρικής και της Ρουμάνικης γλώσσας. Aν κάποιος δεν είχε να πληρώσει τον δάσκαλο με χρήματα του έδινε μια ποσότητα από τα γεννήματα του σαν αμοιβή.
Οι δάσκαλοι που δίδαξαν στα Παλατίτσια από το 1896 εως το 1930 ήταν οι εξής: 1) Δαλόπουλος Νικόλαος από τα Παλατίτσια, ο οποίος δίδαξε από το 1896 μέχρι το 1905 . 2) Μαργαρίτης Βασίλειος από την Σφηκιά ( Βόσοβα) που δίδαξε από το 1906 εως το 1910. 3) Καρακγούνης Στέργιος από την Κοζάνη, ο οποίος δίδαξε από το 1911 εως το 1917. 4) Δακόπουλος Αντώνης του Σωτηρίου από τα Παλατίτσια απόφοιτος του Ιερατικής Σχολής της Ι.Μ Τιμίου Προδρόμου που δίδαξε στην γενέτειρα του από το 1918 μέχρι το 1922 . 5) Παπαδημητρίου Δημήτριος, ο οποίος δίδαξε μια χρονιά, το 1923. 6) Παπαπαναγιώτου Γεώργιος πρόσφυγας, ο οποίος διορίστηκε επίσημα από το κράτος και δίδαξε δυο χρονιές, το 1924 και το 1925 7) Δαρακτσής Στυλιανός πρόσφυγας από την Μ. Ασία που δίδαξε από το 1926 εως το 1930.
Σύμφωνα με μαρτυρία του Αναγνωστόπουλου Θωμά ( σήμερα 89 χρονών), γύρω στα 1915 στα Παλατίτσια δίδαξε κάποιος δάσκαλος ο οποίος λεγόταν Βαϊνας και η καταγωγή του ήταν από το Πολυδένδρι. Την πληροφορία αυτή την μετέφερε ο πατέρας του Κωνσταντίνος ο οποίος πήγαινε στο σχολείο των Παλατιτσίων. Άλλη μια προσωπική μαρτύρια από τον Μαλούτα Βασίλη ( σήμερα 90 χρονών) μας πληροφορεί ότι κάποιος καλόγερος του Μοναστηριού του Τιμίου Προδρόμου ο οποίος δούλευε στους Μύλους που υπήρχαν στην περιοχή και ανήκαν στο Μοναστήρι, δίδασκε τα παιδιά του οικισμού Κούτλες και για κατάλυμα χρησιμοποιούσε το σπίτι του Κωτσιόπουλου Κωνσταντίνου.
Η έλευση των προσφύγων και τα πρώτα χρόνια διδασκαλίας στο χωριό
Το 1922 στίς Μπάρμπες και στίς Κούτλες ήρθαν πρόσφυγες από τον Καύκασο και το 1924 ήρθαν από τον Πόντο, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν ανάμεσα από τους δυο μικρούς οικισμούς. Μετά την έλευση των προσφύγων, ο πληθυσμός του χωριού αυξήθηκε και μαζί η ανάγκη για να δημιουργηθεί ένα σχολείο στο χωριό . Ανάμεσα στους Ποντίους που ήρθαν υπήρχαν και τρεις δάσκαλοι οι οποίοι ήταν τελειόφοιτοι του περίφημου φροντιστηρίου Τραπεζούντας και είχαν διδάξει σε σχολεία στον Πόντο και στον Καύκασο. Αυτοί ήταν ο Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης, Χριστόφορος Ιωσηφίδης και Κωνσταντίνος Αηδονίδης. Οι δυο πρώτοι πήραν την πρωτοβουλία να διδάξουν στα παιδιά του χωριού . Μια που δεν υπήρχε σχολείο στο χωριό αναγκάστηκαν για την πρώτη σχολική χρονιά (Σεπτέμβριος του 1924 ) να εγκατασταθούν στην Εκκλησία της Παναγίας του οικισμού Κούτλες. Στα μέσα της σχολικής χρονιάς, και επειδή ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε, υποχρεώθηκαν να μετακομίσουν στον νάρθηκα της εκκλησίας της Αγ.Παρασκευής, που ήταν και πιο μεγάλος και πιο φωτεινός και που βρισκόταν στον άλλο μικρό οικισμό στις Μπάρμπες . Στην πρώτη σχολική χρονιά δεν υπήρχε η έκτη τάξη γιατί δεν υπήρχαν μαθητές να φοιτήσουν σε αυτήν. Την δεύτερη σχολική χρονιά, 1925-26, για σχολικό κτίριο χρησιμοποιήθηκε το σπίτι του Αλέξανδρου Ιωσηφίδη που βρισκόταν κοντά στην μεγάλη τούμπα. Και αυτήν την σχολική χρονιά ο Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης και ο Ιωσηφίδης Χριστόφορος – οι οποίοι δίδαξαν και για πολλά χρόνια ακόμα.
Η δημιουργία του συλλόγου < ΕΛΠΙΣ> και ο καθοριστικός ρόλος που έπαιξε στην ανέγερση του σχολείου
Στη Βεργίνα ( Μπάρμπες-Κούτλες) στις 27/3/1925 δημιουργείται ο εξοραϊστικός σύλλογος <<ΕΛΠΙΣ>> ο οποίος θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία του σχολείου στο χωριό. Ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου ήταν και οι τρεις προαναφερθέντες δάσκαλοι.Τα ιδρυτικά μέλη υπήρξαν οι εξής (κατά αλφαβητική σειρά): Αηδονίδης Κωνσταντίνος - Εφραιμίδης Αναστάσιος - Ιωσηφίδης Χριστόφορος -Κοραϊδης Αβραάμ - Λαζαρίδης Κωνσταντίνος - Παυλίδης Παγκράτης - Παυλίδης Φίλιππος - Τριανταφυλλίδης Τριαντάφυλλος - Σαπλαχίδης Τιμολέων και Σπυριδόπουλος Ιωάννης . Ο σύλλογος θέτει πολλούς στόχους με σκοπό τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων του χωριού αλλά ο πιο μεγάλος ήταν, όπως προαναφέρθηκε, η δημιουργία σχολείου. Στο τέλος θα παραθέσω κάποια από τα πρακτικά του συλλόγου που έχουν σχέση με την ανέγερση του σχολείου. Αυτά βρέθηκαν τυχαία στον αχυρώνα ενός εκ των ιδρυτικών μελών ( του Σπυριδόπουλου Ιωάννη) μέσα σε ένα μεταλλικό κουτί, μετά από πολλά χρόνια από τον Αηδονίδη Μιχάλη, ο οποίος αμέσως τα παρέδωσε στον δικηγόρο Λάζαρο Ιωσηφίδη, γιό του δάσκαλου Χριστόφορου Ιωσηφίδη . Αυτός με την σειρά του τα δημοσίευσε στης 9/7/2003 στην εφημερίδα <ΗΜΕΡΗΣΙΑ> της Βέροιας με τίτλο << Ένα πρωτοποριακό Σωματείο στην Βεργίνα>>.
Οι ενέργειες που πραγματοποίησε o σύλλογος <<ΕΛΠΙΣ>> για την ανέγερση του σχολείου στο χωριό ήταν οι ακόλουθες:
Α) Δημιουργήθηκε θεατρικό τμήμα με ομάδα ερασιτεχνών ηθοποιών αποτελούμενο από άνδρες και γυναίκες του χωριού που έδιναν διάφορες παραστάσεις . Οι ηθοποιοί που έπαιζαν στο θέατρο ήταν : Σαπλαχίδης Τιμολέων, Αηδονίδης Κωνσταντίνος, Όλγα Λαζαρίδου, Δημοσθένης Λαζαρίδης , Βασιλική Σαπλαχίδου, Κωνσταντίνος Λαζαρίδης, Ιεροκλής Γωνιάδης, Σπυριδόπουλος Ιωάννης κ.α. Στις 10-10-1925 συστήνεται μια τετραμελής επιτροπή για το δραματικό τμήμα του θεάτρου. Σε αυτό εκλέχθηκαν από τον σύλλογο οι Χριστόφορος Ιωσηφίδης, Όλγα Λαζαρίδου, Φίλιππος Παυλίδης και Κωνσταντίνος Αηδονίδης . Το θέατρο περιόδευε και σε άλλα χωριά όπως στα Παλατίτσια, τη Μελίκη, τον Παλαιό και Νέο Πρόδρομο, την Ραχιά , τον Κολινδρό, το Αιγίνιο, τον Καταχά αλλά ακόμα και μέσα στην πόλη της Βέροιας . Εδώ να επισημάνουμε ότι τα μέσα μεταφοράς εκείνης της εποχής ήταν ελάχιστα και οι ερασιτέχνες ηθοποιοί, για λόγους οικονομίας, στις κοντινές αποστάσεις πήγαιναν με τα πόδια!!! Τα θεατρικά έργα ήταν κωμωδίες, κοινωνικά, δραματικά, βουκολικά . Μερικά από τα έργα που έπαιξαν ήταν: << Αρματολοί και κλέφτες>> <<Αθ.Διάκος>> <<Μόρφω>> << Ο χορός του Ζαλόγγου>> <<Εσμέ>> <<Γκόλφω>> << Αγαπητικός της βοσκοπούλας>> << Η Σκλάβα>> <<Ο Φιάκος>> κ.α. Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων από αυτές τις παραστάσεις πήγαινε για την ανέγερση του σχολείου και ένα μικρό μέρος για διάφορες ανάγκες του συλλόγου.
Β) Σε τακτά διαστήματα πραγματοποιούνταν διάφοροι έρανοι στο χωριό για τον συγκεκριμένο σκοπό.
Γ) Δημιούργησαν μουσικό τμήμα, το οποίο έπαιζε σε εθνικές εορτές και σε πανηγύρια του χωριού. Επίσης έκαναν και περιφορά κατά την εορτή τον Χριστουγέννων υπέρ του συλλόγου. Ένα τμήμα των εσόδων από το μουσικό τμήμα πήγαινε και για την ανέγερση του σχολείου όπως θα δούμε παρακάτω από τα πρακτικά.
Δ) Ο Σύλλογος ανέλαβε να βρει οικόπεδο για την ανέγερση του σχολείου και έναν μηχανικό του Εποικισμού (τον κ. Παπούνα) για να χαράξει τα σχέδια και τα θεμέλια .
Ε) Ο Σύλλογος ανέλαβε να παροτρύνει και να οργανώσει τους κατοίκους στο να αναλάβουν διάφορες εργασίες όπως την μεταφορά, με βοϊδάμαξες, διαφόρων υλικών για το χτίσιμο του, όπως πέτρες από την θέση Ρένα, πουρόπετρες από την θέση Αγ.Τριάδα1 ξυλεία, κεραμίδια, τούβλα κ.α.
ΣΤ) Ανέλαβε με δικά του έξοδα την επιδιόρθωση των οδών του χωριού, για να μπορέσουν οι άμαξες να μεταφέρουν ανεμπόδιστα τα οικοδομικά υλικά.
Ζ) Μετά την ανέγερση του σχολείου, ο σύλλογος ανέλαβε και τον εξοπλισμό του με θρανία καρέκλες, γραφεία, βιβλιοθήκες κ.τ.λ.
Σε αυτό το σημείο να επισημάνουμε ότι ο Σύλλογος <<ΕΛΠΙΣ>> λειτουργούσε άτυπα και σαν ένα είδος κοινοτικής αρχής, μια που οι Μπάρμπες - Κούτλες μέχρι και το 1934 υπάγονταν στην κοινότητα Παλατιτσίων, η οποία για εκείνα τα χρόνια δυσκολεύονταν να ικανοποιήσει τις ανάγκες των δυο μικρών οικισμών και κυρίως των προσφύγων με τα τότε πενιχρά οικονομικά μέσα που διέθετε. Έτσι αποφάσισαν να αναπληρώσουν όσο μπορούσαν το κενό αυτό. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι εκτός του συλλόγου και των κατοίκων του χωριού που συνέβαλαν καθοριστικά στην ανέγερση του σχολείου, για την ολοκλήρωση των εργασιών συνέδραμε και το κράτος με τις διάφορες επιχορηγήσεις του . Σε δημοσίευμα της εποχής στην τοπική εφημερίδα της Βέροιας <ΑΣΤΗΡ> στης 24 Ιανουαρίου του 1926, διαβάζουμε ότι από την Γενική Διοίκηση Μακεδονίας απεστάλησαν διάφορα χρηματικά ποσά για την αποπεράτωση των σχολείων της περιοχής της Βεροίας. Στα ποσά αυτά υπήρχε και η επιχορήγηση 40.000 δραχμών για το σχολείο στις Μπάρμπες- Κούτλες ( Βεργίνα). Λίγες μέρες πριν την θεμελίωση του Σχολείου, ο σύλλογος <ΕΛΠΙΣ> αποφάσισε να εκλέξει μια τριμελής σχολική επιτροπή για να επιβλέπει και να συντονίζει τις εργασίες ανέγερσης του σχολείου. Η τριμελής σχολική επιτροπή αποτελούνταν από τους :Κων/νο Αηδονίδη πρόεδρο, Παναγιώτη Χρυσοστομίδη Αντιπρόεδρο και Σύμβουλο τον Αθανάσιο Μανωλόπουλο.
Έτσι στις 26 Οκτωβρίου του 1925, την ημέρα της εορτής του Αγ. Δημητρίου, μετά την πρωινή λειτουργία << Πανηγυρικώς κατέλθωμεν της Σχολής και κατατέθη υπό του Ιερέος ος πρώτος θεμέλιος λίθος>> όπως λέει χαρακτηριστικά το πρακτικό του συλλόγου <<ΕΛΠΙΣ>> στης 24/10/1925. Από εκείνη την στιγμή το διθέσιο Δημοτικό Σχολείο στις Μπάρμπες-Κούτλες( Βεργίνα ) παίρνει σάρκα και οστά και το όνειρο των κατοίκων γίνεται πραγματικότητα.
Η σχολική χρονιά 1926-27 άρχισε με πολλά όνειρα από τους γονείς για τα παιδιά τους, που με καμάρι τα έστελναν να μορφωθούν για να γίνουν άξιοι πολίτες, χρήσιμοι στην κοινωνία και προπαντός για τον τόπο τους. Από την άλλη, οι δάσκαλοι και οι μαθητές βρέθηκαν στο καινούριο τους σχολείο. Αυτό τους έδωσε ώθηση και όρεξη να δουλέψουν όλοι μαζί για να μορφώσουν και να μορφωθούν όσο το δυνατόν καλύτερα. Ο σύλλογος <ΕΛΠΙΣ> θα βοηθήσει το σχολείο και τους μαθητές που είχαν οικονομικές δυσκολίες, ακόμα και μετά την έναρξη της λειτουργίας του. Και όταν ακόμα ο σύλλογος διαλύθηκε, την βοήθεια και στήριξη ανέλαβε ο καινούριος σύλλογος, ο «ΟΡΦΕΥΣ» που θα δημιουργηθεί στο χωριό το 1929.
1) Εκείνα τα χρόνια οι κάτοικοι των γύρω περιοχών χρησιμοποιούσαν πωρόλιθους από το παλάτι των αρχαίων Αιγών (θέση Αγ. Τριάδα) για το χτίσιμο των σπιτιών τους, των σχολείων και άλλων μεγάλων η μικρών κτισμάτων, χωρίς να ξέρουν την σημασία και την αξία αυτών των αρχαίων πωρόλιθων. Έτσι συντελέστηκε ανεπανόρθωτη ζημιά για το ανάκτορο των αρχαίων Αιγών.
