Ώρα 7 και κάτι το απόγευμα. Στην κρατική τηλεόραση προβάλλεται οπτικοακουστικό υλικό με τρεις αστυνομικούς να χτυπούν ανελέητα πολίτη των Η.Π.Α. Η σκηνή δεν είναι προστατευμένη με θόλωση, ενώ η τηλεοπτική ζώνη δεν είναι η τυπική και νόμιμη για τέτοιου είδους προβολές (prime-time), τουλάχιστον στην Ελλάδα (μετά τις 8 μμ., περίπου).
Ως εκ τούτου, χιλιάδες παιδιά ανίκανα λόγω ηλικίας να διαχειριστούν μια τέτοια πληροφορία, είναι άμεσα εκτεθειμένα σε ωμή βία. Θα μου πεις, πού είναι οι γονείς; Μα εκεί, φυσικά. Ο γονιός βλέπει ειδήσεις, και το παιδί δίπλα του υποτίθεται πως παίζει, αλλά θέλοντας και μη βλέπει κι αυτό ειδήσεις. Και δεν ξέρω πόσος κόσμος εθελοτυφλεί, αλλά υπάρχουν χιλιάδες παιδιά των οποίων οι γονείς εργάζονται χωρίς σταθερό ωράριο, αφήνοντάς τα μόνα τους, έστω από μια ηλικία και μετά, αλλά πάντως πολύ πριν είναι ώριμα να κρίνουν, χιλιάδες γονείς που δεν έχουν βοήθεια από κανέναν συγγενή ή φίλο, χιλιάδες που δεν τους περισσεύει μία για να προσλάβουν άτομο για την φύλαξη και δημιουργική απασχόληση των παιδιών τους, ενόσω απουσιάζουν.
Όλα αυτά είναι παιδιά, όπως ήμασταν κι εμείς, εγώ, εσύ, η θεία σου, ο παππούς σου κι η γιαγιά σου. Κι όλοι αυτοί είναι γονείς, που τρέχουν ολημερίς για να φέρουν χρηστό ψωμί στο σπίτι. Κι ανησυχώ. Αγωνιώ για το πού πηγαίνουμε. Απ' την μια καταχειροκροτάμε τους πρωταθλητές, -δεν ξέρω αν φταίει το κοκομπλόκο που παθαίνουμε όταν ακούμε τον εθνικό ύμνο, η καταναλωτική μανία με την οποία έχουμε μεγαλώσει, η δίψα για πρωτεία, δάφνες και χρήμα-, κι απ' την άλλη στέκουμε διχασμένοι μπροστά στην ωμή βία.
Μια λέξη κατά αυτής της βίας δεν βρήκατε, εκεί, στην κρατική τηλεόραση; Σε άλλα reportages το αφήγημα πάει σύννεφο. Εκεί δεν υπάρχει δεοντολογία; Ο κακός Τούρκος, ο καλός Ουκρανός, η επιτυχημένη κυβερνητική διαχείριση της πανδημίας· δεν είναι αρκετά αυτά τα παραδείγματα κατάφωρης παραβίασης του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας; Στο reportage παρουσιάζεις τα στοιχεία. Δεν σχολιάζεις. Ωραία. Εσείς, όμως, επιλέγετε να μην το πράττετε αυτό επί ίσοις όροις, για όλα αυτά με τα οποία καταπιάνεστε. Πείτε λοιπόν και κάτι που θα μετριάσει κάπως την βία που επιλέγετε να προβάλλετε. Γιατί δεν λέτε στους ανήλικους τηλεθεατές σας ότι η βία είναι καταδικαστέα, πέρα από και σε πλήρη αντίθεση με κάθε κώδικα δημοσιογραφικής ή άλλης δεοντολογίας;
Η κρατική τηλεόραση υπήρξε για 'μένα σχολείο. Μεγάλωσα παρακολουθώντας σχεδόν αποκλειστικά τα δελτία ειδήσεων της ΕΤ-1 και της ΕΤ-3. Λιγότερο της ΝΕΤ (ΕΤ-2), γιατί μου φαινόταν κάπως περισσότερο ελεγχόμενη, και άρα λιγότερη έγκυρη. Ίσως επειδή αποσπούσε την μεγαλύτερη τηλεθέαση από τα άλλα δύο κρατικά κανάλια, και ως εκ τούτου ο επίσημος κρατικός λόγος ήθελε να την έχει στο πλευρό του. Δεν ξέρω. Δεν είμαι βέβαιος, εννοώ. Ίσως ήταν απλώς θέμα αισθητικής. Η ΝΕΤ ήταν πάντοτε πιο μακριά απ' την δική μου αισθητική. Ήταν αρκετά mainstream για τα δικά μου standards. Ήταν πολύ πιο κοντά σε αυτό που η ΕΡΤ είναι σήμερα, για να δώσω μια εικόνα του τί ακριβώς σκέφτομαι. Φυσικά, λυπάμαι πολύ για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η κρατική μας τηλεόραση. Και μόνον τις τελευταίες ημέρες, μετά το 2013, έχω αρχίσει δειλά-δειλά να παρακολουθώ και πάλι μιαν απ' τις συχνότητές της. Πρόκειται για το "ΕΡΤ News", το νέο θεματικό κανάλι της κρατικής τηλεόρασης. Θα προτιμούσα, βέβαια, η λέξη "News" να αποδιδόταν με το ελληνικό ομόλογό της, ήτοι "Ειδήσεις". Αλλά δεν βαριέσαι. Ποιός έχασε το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας, για να το βρει κάποιος που εργάζεται στην ΕΡΤ;
Σκέφτομαι να είμαι παιδί, σήμερα, και να παρακολουθώ τις ειδήσεις από την κρατική τηλεόραση της χώρας μου. Αν, πάλι, αφήσω την τηλεόραση ανοιχτή και την τρίχρονη ανιψιά μου στο σπίτι, για να πεταχτώ στο παντοπωλείο, δέκα μέτρα παρακεί, -και μην μου πεις ότι είμαι ο μόνος-, γιατί θα πρέπει να γίνει μάρτυρας μιας τέτοιας βίας; Γιατί θα πρέπει όταν γυρίσω σπίτι να της εξηγήσω ότι αυτό που είδε είναι λάθος; Δική σας δουλειά είναι αυτή. Δική σας δουλειά είναι να κάνετε την κατάλληλη επιλογή του υλικού προς προβολή, αναλόγως της ώρας, όπως δική σας δουλειά είναι να εξηγήσετε στον κόσμο, ανεξαρτήτως ηλικίας, τί ακριβώς ισχύει και συμβαίνει.
Να δεχτώ ότι είναι δικό μου λάθος ν' αφήσω ένα τρίχρονο παιδί στο σπίτι μόνο του, για μερικά λεπτά, και με την τηλεόραση ανοιχτή. Τί γίνεται, όμως, με τις μεγαλύτερες ηλικίες, που είναι σε θέση να καταλάβουν, εφόσον όμως έχουν πολύπλευρη ενημέρωση και εμπεριστατωμένη επεξήγηση; Όχι, δεν μιλώ για τρίωρες εκπομπές μακροσκελών κοινωνιολογικών αναλύσεων. Που ούτε κι αυτές τις βλέπουμε, αφού δεν υπάρχουν. Μπορείτε, όμως, σ' ένα θέμα σαν κι αυτό, της βίας δηλαδή, ν' αφιερώσετε μαζί με την αντικειμενική και ως εκ τούτου ψυχρή παρουσίαση της είδησης, επιπλέον πέντε ή δέκα το πολύ λεπτά μιας αρκετά αντικειμενικής επεξήγησης.
Μπορείτε να καλέσετε έναν νομικό, ας πούμε, για να εξηγήσει στο τηλεοπτικό κοινό ότι η βία δεν είναι η λύση, οτιδήποτε κι αν έχει προηγηθεί. Και μάλιστα στην εποχή μας, όπου οι εναλλακτικές μιας τέτοιας παρουσίας στο δελτίο ειδήσεων είναι εκτός απ' την φυσική, τόσο η τηλεφωνική όσο και η διαδικτυακή, οι δικαιολογίες για την έλλειψη μιας τέτοιας επιλογής είναι σχεδόν μηδαμινές· αν όχι και ανύπαρκτες. Ένας νομικός ή κοινωνικός επιστήμονας (έχουμε στην Ελλάδα και κοινωνιολόγους, αλλά και κοινωνικούς ανθρωπολόγους), θα μπορούσε σε πέντε-δέκα λεπτά να μας πείσει, μέσω Skype, ότι κάποτε που οι άνθρωποι σκαρφάλωναν στα δέντρα και δεν είχαν νόμους, πλακωνόντουσαν στο ξύλο. Σήμερον, που δεν σκαρφαλώνουμε στα δέντρα, αφού κάψαμε όσα δεν κόψαμε, λύνουμε τις διαφορές μας με την γλώσσα. Είναι ένα όργανο του σώματος με χιλιάδες νευρικές απολήξεις, άμεσα συνδεδεμένο με τον εγκέφαλο. Το 'χουμε; Εγκέφαλο πάντως έχουμε. Και μια γλωσσίτσα, όλο και στης στοματικής κοιλότητας τα μονοπάτια περισσεύει.
Η ΕΡΤ είναι σε άσχημη κατάσταση. Δεν ξέρω αν είναι απλώς φάση. Και δεν ξέρω ποιός εγκέφαλος ευθύνεται γι' αυτό της το χάλι. Τείνει να αφομοιωθεί πλήρως από τις επιταγές και την γενικότερη αισθητική της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης. Που κι αυτή γνώρισε καλές μέρες, αλλά σε καμία περίπτωση συγκρίσιμες με τις καλές μέρες της κρατικής τηλεόρασης.
Μιας κι έφτασα ως εδώ, όμως, και μιας και ξεκίνησα να μιλώ για τα παιδιά, έχω να πω ότι η ΕΡΤ έχει αποδείξει ότι μπορεί να σταθεί απέναντι στους μεγάλους παίκτες, με την δική της δυναμική. Έχει αποδείξει ότι μπορεί να αφομοιώσει ακόμα και τα όσα η ιδιωτική τηλεόραση είχε προηγουμένως ξεζουμίσει. Όταν το "Disney club" (1994-2002) είχε κλείσει έναν σχεδόν δεκαετή και εμπορικά επιτυχημένο κύκλο ιδιωτικής σαββατοκυριακάτικης παρουσίας, η ομάδα που το ανέλαβε για την διετία 2000-2002 (Ακίνδυνος Γκίκας και Μιχάλης Γλυνιαδάκης, κατά βάσιν), μετά την αποχώρηση των Λυκούργου Μαρκούδη και Καρολίνας Παναγοπούλου (15/1/1994-2000), αφομοιώθηκε εποικοδομητικά από την ΕΡΤ, όπου και παρουσίασαν από κοινού και με άλλους συντελεστές, φυσικά, τις εκπομπές "Κουκλομέγαλοι και Πολυσπόρια" (2002-2004), και στην συνέχεια τα "ΦραΠαιδιά με ΜαρμΕλλάδα" (2004-2005), δυο από τις τελευταίες παιδικές εκπομπές του είδους στην Ελλάδα, και που αμφότερες θεωρούνται εξίσου επιτυχημένες με το αλησμόνητο "Disney club"· αν όχι και περισσότερο από αυτό.
Σήμερα βία, βία, και πάλι βία. Και μετά γιατί, γιατί, και πάλι γιατί. Κλαίει η μάνα μου στο μνήμα, δηλαδή, κλαίει κι η Παναγιά. Αυτά είχα να πω, επί του θέματος. Δεν μπορώ να δώσω επεξηγήσεις.
