Ξεκίνησε την Παρασκευή, 22 Οκτωβρίου η απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2021 της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η οποία πραγματοποιείται κάθε δέκα χρόνια. Η απογραφή θα πραγματοποιηθεί την περίοδο μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2021, συγκεντρώνοντας στοιχεία για τα δημογραφικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων, όπως και για τη σύνθεση των νοικοκυριών και τις συνθήκες στέγασής τους.
Τα αποτελέσματα της απογραφής αποτελούν οδηγό για την αποτελεσματική άσκηση δημογραφικής, κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής και καλύπτουν μία σειρά από διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, καθώς τα στοιχεία υποβάλλονται σε διεθνείς οργανισμούς.
Παράλληλα σας παρουσιάζουμε μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) και από τα Φυσικά (γεννήσεις- θάνατοι) και Μεταναστευτικά Ισοζύγια (είσοδοι- έξοδοι) προκύπτει η μείωση του πληθυσμού του Νομού Ημαθίας καθώς και η γήρανσή του.
Ξεκίνησε η απογραφή με αυτοϋπογραφή
Αλλαγές στους τρόπους απογραφής έχουμε από φέτος. Συγκεκριμένα για πρώτη φορά εφαρμόζεται η μέθοδος της ηλεκτρονικής αυτοϋπογραφής, μέσω της πλατφόρμας www.gov.gr με την χρήση κωδικών taxis.
Ωστόσο, για όσους πολίτες δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν την ηλεκτρονική «οδό» (λόγω αδυναμίας πρόσβασης στο διαδίκτυο, λόγω ηλικίας κοκ), θα υπάρξει και η «παραδοσιακή» μέθοδος του «πόρτα-πόρτα».
Η διαδικασία της ηλεκτρονικής αυτοϋπογραφής
Τo κύριο μέρος της φετινής απογραφής θα γίνει με την μέθοδος της ηλεκτρονικής αυτοϋπογραφής. Θα διαρκέσει από την Παρασκευή 23 Οκτωβρίου έως τα μέσα Νοεμβρίου. Σχεδόν 60.000 απογραφείς θα αφήσουν έναν κλειστό φάκελο σε κάθε οικία, διαμέρισμα ή κατάλυμα, με έναν μοναδικό κωδικό αριθμό που θα αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη κατοικία. Ήδη από την απογραφή κτιρίων που προηγείται οι ερευνητές γνωρίζουν σε ποια σημεία της χώρας εντοπίζονται κατοικίες.
Στην συνέχεια, ένας εκπρόσωπος του νοικοκυριού θα μπορεί να μπει στην ειδική εφαρμογή της απογραφής, μέσω της ψηφιακής πύλης www.gov.gr, χρησιμοποιώντας τον μοναδικό αυτόν κωδικό και τον κωδικό του στο Taxis, ώστε να συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο για τον εαυτό του και τα μέλη του νοικοκυριού του, καθώς και για την κατοικία του.
Ένας εκπρόσωπος του νοικοκυριού είναι αρκετός για την πραγματοποίηση της διαδικασίας και δεν είναι απαραίτητη η συμμετοχή όλων των μελών του νοικοκυριού. Σε κάθε βήμα, οι απογραφόμενοι μπορούν να επικοινωνούν τηλεφωνικά με τον απογραφέα τους για ερωτήσεις και διευκρινίσεις.
Η διαδικασία του «πόρτα-πόρτα»
Η δεύτερη φάση της διαδικασίας θα διαρκέσει από τις 27 Νοεμβρίου έως και τα μέσα Δεκεμβρίου και αφορά όσους πολίτες δεν πήραν μέρος στην ηλεκτρονική αυτοϋπογραφή, λόγω ηλικίας, μη πρόσβασης στο διαδίκτυο, ή για οποιαδήποτε άλλη αιτία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ένας εκπρόσωπος της ΕΛΣΤΑΤ θα σας χτυπήσει το κουδούνι για την πραγματοποίηση της παραδοσιακής μεθόδου απογραφής «πόρτα-πόρτα».
Η ΕΛΣΤΑΤ ενημερώνει πως για την αναγνώριση του απογραφέα, αυτός θα φέρει μαζί με την αστυνομική του ταυτότητα ειδική κονκάρδα με το σήμα της Αρχής στην οποία αναγράφονται τα στοιχεία του, καθώς και έντυπο ορισμού με τη φωτογραφία τους και σφραγίδα της ΕΛΣΤΑΤ.
Παράλληλα, ο απογραφέας είναι υποχρεωμένος να τηρεί θα τηρεί όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού.
Ημαθία: Λιγότερες γεννήσεις και μετανάστευση
Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται συνεχώς μετά το 2010 και η απογραφή θα το επιβεβαιώσει, σύμφωνα με ερευνητικό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ., καθώς πιθανότατα οι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας μας στα τέλη του 2021 θα είναι κατά 450.000-500.000 λιγότεροι από αυτούς που απεγράφησαν τον Μάιο του 2011 (υπό την προϋπόθεση ότι η κάλυψη του πληθυσμού στις δυο αυτές απογραφές δεν θα διαφοροποιείται σημαντικά).
Μεταξύ των νομών που αναμένεται από τα αποτελέσματα της απογραφής να έχουν μείωση πληθυσμού (140.611 κάτοικοι με την απογραφή του 2011) είναι και η Ημαθία. Σύμφωνα με την έρευνα η μείωση του πληθυσμού στο Νομό μας αναμένεται να είναι από -0,1 έως -2,4%, το οποίο «μεταφράζεται» από 141 μέχρι και σε 3.300 λιγότερους κατοίκους, σε σχέση με την απογραφή του 2011.
Ένα άλλο στοιχείο το οποίο παρουσιάζει η έρευνα, είναι το Μεταναστευτικό Ισοζύγιο. Ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Ημαθίας την δεκαετία της οικονομικής κρίσης, αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν, κυρίως σε άλλες χώρες, καθαρά για εργασιακούς-οικονομικούς λόγους.
Επίσης αρνητικό για την Ημαθία είναι και το Φυσικό Ισοζύγιο. Αυτό σημαίνει ότι την τελευταία δεκαετία οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις και αυτό συντελεί όχι μόνο στην αριθμητική μείωση του πληθυσμού, αλλά και στην γήρανσή του.
Που υπάρχει αύξηση και που μείωση πληθυσμού
Σε αναμονή των αποτελεσμάτων της απογραφής, η έρευνα, αξιοποιώντας τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για την εννεαετή αυτή περίοδο (εκτιμήσεις για τον πληθυσμό, δεδομένα ληξιαρχείων για τις γεννήσεις και τους θανάτους), θα περιοριστεί στην περίοδο 2011-2020, στη διάρκεια της οποίας η μείωση ανέρχεται σε περίπου 400.000.
Την περίοδο 1/1/2011-1/1/2020 με βάση τις εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας μας μειώθηκε κατά 3,7% (-405.000 άτομα). Οι τάσεις όμως σε περιφερειακό επίπεδο είναι μεικτές. Η πλειοψηφία των Νομών (39/51) είχε απώλειες και μια μειοψηφία μόνον (12/51) είχε κάποια κέρδη (χάρτης 1). Αν δε εξετάσουμε την ίδια περίοδο τα ποσοστά μεταβολής και όχι τα απόλυτα μεγέθη θα διαπιστώσουμε ότι, τέσσερεις μόνον νομοί είχαν μια σημαντική αύξηση του πληθυσμού τους (>+6%, Δωδεκάνησα, Χίος, Λέσβος, Σάμος), ενώ οκτώ μια πολύ ήπια (<+3%). Στον αντίποδα, ανάμεσα στους 39 νομούς που έχουν απώλειες το 1/5 (8) είχαν σημαντικά αρνητικά ποσοστά μεταβολής (υψηλοτέρα του - 7%). Οι νομοί με σημαντικά κέρδη είναι όλοι νησιά που «φιλοξενούν» κέντρα υποδοχής προσφύγων, ενώ αυτοί με σημαντικές απώλειες βρίσκονται όλοι στην ηπειρωτική ορεινή Ελλάδα (>+3%). Στον αντίποδα, ανάμεσα στους 39 νομούς που έχουν απώλειες το 1/5 (8) είχαν σημαντικά αρνητικά ποσοστά μεταβολής (υψηλοτέρα του - 7%). Μάλιστα σύμφωνα με την έρευνα, όπως διαπιστώνεται οι νομοί με σημαντικά κέρδη είναι όλοι νησιά που «φιλοξενούν» κέντρα υποδοχής προσφύγων, ενώ αυτοί με σημαντικές απώλειες βρίσκονται όλοι στην ηπειρωτική ορεινή Ελλάδα.
Εν τω μεταξύ, το ισοζύγιο γεννήσεων - θανάτων σε εθνικό επίπεδο είναι αρνητικό την τελευταία εννεαετή περίοδο αγγίζοντας τις 223.000. Ελάχιστοι Νομοί διαφοροποιούνται, έχοντας περισσότερες γεννήσεις από θανάτους (χάρτης 3) όπως: τα Δωδεκάνησα, οι Κυκλάδες, η Ξάνθη, τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, το θετικό φυσικό ισοζύγιο των οποίων συσσωρευτικά δεν υπερβαίνει τα 12.000 άτομα.
Από τους έξι αυτούς Νομούς με θετικά Φυσικά Ισοζύγια (Φ.Ι. +), μόνον τέσσερεις (Δωδεκάνησα, Ρέθυμνο, Χανιά και Ηράκλειο) είχαν αύξηση του πληθυσμού τους (χάρτης 2), ενώ στις Κυκλάδες και την Ξάνθη ο πληθυσμός μειώθηκε ελαφρώς εξ αιτίας των αρνητικών μεταναστευτικών τους ισοζυγίων (περισσότεροι έξοδοι από εισόδους).
Τα υψηλοτέρα αρνητικά Φυσικά Ισοζύγια σε απόλυτες τιμές καταγράφονται στην Αττική (σχεδόν -40 χιλ.), στο Νομό Σερρών (σχεδόν -15 χιλ.) και στους Νομούς, Φθιώτιδας, Μεσσηνίας, Αιτωλοακαρνανίας, Καρδίτσας, Ηλείας, Τρικάλων, Ευβοίας, Καβάλας, Έβρου, Πέλλας και Μαγνησίας (-8 έως - 6 χιλ.) συμβάλλοντας, αν και σε διαφοροποιημένο βαθμό, στην μείωση του πληθυσμού τους. Η μη ταύτιση, των εχόντων θετική μεταβολή πληθυσμού Νομών με αυτούς που έχουν θετικά φυσικά ισοζύγια (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Χίος που με 1.100 περισσοτέρους θανάτους από γεννήσεις είχε αύξηση του πληθυσμού κατά 6.000 χιλιάδες), όπως και το γεγονός ότι, ενώ 6 στους 51 νομούς είχαν θετικά Φυσικά Ισοζύγια, οι διπλάσιοι (12) είχαν αύξηση του πληθυσμού τους αποδεικνύει ότι ένα τμήμα μόνον των καταγραφόντων μεταβολών -θετικών ή αρνητικών- του πληθυσμού στην εξεταζόμενη περίοδο οφείλεται στην φυσική κίνηση.
Τα μεταναστευτικά ισοζύγια (είσοδοι-έξοδοι) υπεισέρχονται και παίζουν συχνά καθοριστικό ρόλο. Τα ισοζύγια αυτά σε εθνικό επίπεδο δίδουν μεν σχεδόν 185.000 περισσότερες εξόδους από εισόδους (είναι δηλαδή αρνητικά), αλλά στην πλειοψηφία των Νομών (32/51) είναι θετικά. Είναι προφανές ότι όπου τόσο το Φυσικό Ισοζύγιο όσο και το Μεταναστευτικό Ισοζύγιο είναι αρνητικά, προστιθέμενα, οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις του πληθυσμού. Αντιθέτως, όταν τα Μεταναστευτικά Ισοζύγια είναι θετικά α) είτε υπερτερούν των αρνητικών Φυσικών Ισοζυγίων και οδηγούν σε αύξηση του πληθυσμού, είτε ιι) υπολείπονται των Φυσικών Ισοζυγίων και στην περίπτωση αυτή οι μειώσεις είναι μικρότερες.
Ταξινομώντας τους νομούς με βάση τρία κριτήρια: την μεταβολή του πληθυσμού, τα Φυσικά τους (Φ.Ι) και τα Μεταναστευτικά τους Ισοζύγια (Μ.Ι) προκύπτει μια πιο σύνθετη εικόνα (χάρτης 4).
Διαπιστώνεται ότι το 1/3 των Νομών (17, όλοι στην ηπειρωτική χώρα με εξαίρεση το Λασίθι) έχουν ταυτόχρονα αρνητικά Μ.Ι. και Φ.Ι. (και προφανώς και απώλειες στον πληθυσμό τους). Στον αντίποδα, 4 μόνον Νομοί (τρείς στην Κρήτη + Δωδεκάνησα) έχουν θετικά Μ.Ι. και Φ.Ι. (και προφανώς αύξηση του πληθυσμού τους). Οι υπόλοιποι 30 νομοί εντάσσονται σε κάποια από τις άλλες τρεις ενδιάμεσες ομάδες. Η πρώτη συμπεριλαμβάνει δυο μόνον νομούς, την Ξάνθη και τις Κυκλάδες, που αν και έχουν περισσότερες γεννήσεις από θανάτους (Φ.Ι. +) χάνουν πληθυσμό καθώς οι έξοδοι είναι περισσότερες από τις εισόδους (Μ.Ι. -). Στην δεύτερη ομάδα εντάσσονται 20 νομοί - όλοι στην ηπειρωτική Ελλάδα-, όπου αν και τα μεταναστευτικά τους ισοζυγία είναι θετικά, δεν επαρκούν να καλύψουν τις απώλειες των αρνητικών Φυσικών τους Ισοζυγίων, με αποτέλεσμα και έχουν μείωση του πληθυσμού τους.
Τέλος, η τελευταία ομάδα, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς στους 8 Νομούς που την αποτελούν (Βοιωτίας, Θεσπρωτίας, Λέσβου, Πιερίας, Σάμου, Φωκίδος, Χαλκιδικής και Χίου) τα ισοζύγιο είσοδοι -έξοδοι είναι θετικό σε τέτοιο βαθμό (Μ.Ι .++) που υπερκαλύπτουν τις απώλειες που προκαλεί τα αρνητικά Φ.Ι (περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις), με αποτέλεσμα να έχουν και αυτοί, όπως οι τρεις νομοί της Κρήτης και τα Δωδεκάνησα, αύξηση του πληθυσμού τους.
Από την ανάλυση αυτή προκύπτει ότι, κάτω από τους μέσους εθνικούς όρους κρύβονται σημαντικές διαφοροποιήσεις, καθώς οι όποιες μεταβολές του πληθυσμού ανάμεσα στο 2011 και το 2021 σε χαμηλότερα διοικητικά επίπεδα (Νομοί) αφενός μεν διαφοροποιούνται αυτών της χώρας, αφετέρου δε απορρέουν συχνά από το διαφοροποιημένο «παίγνιο» των δυο ισοζυγίων (Φ.Ι. & Μ.Ι.) που τις προσδιορίζουν. Η «ελκυστικότητα» των Νομών όπως αποτυπώνεται στα Μεταναστευτικά τους Ισοζύγια διαφοροποιείται σημαντικά, όπως διαφοροποιείται εξ ίσου σημαντικά και το αποτέλεσμα της ζυγαριάς γεννήσεις- θάνατοι. Η ζυγαριά αυτή (Φ.Ι.) επηρεάζεται κυρίως από την κατανομή του πληθυσμού κάθε νομού ανά ηλικία (δηλ. το ποσοστό των 65 ετών και άνω - βλ. γήρανση - και το ποσοστό των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας), καθώς οι διαφορές ανάμεσα στους νομούς τόσο της θνησιμότητας (μέσος όρος ζωής) όσο και της γονιμότητάς (μέσος αριθμός παιδιών/ γυναίκα) είναι πολύ μικρές συγκρινόμενες με αυτές των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών.
Κώστας Τσιμόπουλος / Εφημερίδα "Βέροια"
