Ανάμεσα στις διάφορες τέχνες, την πρώτη θέση κατέχει πάντα η τέχνη του λόγου, που αποτελεί την τέχνη των τεχνών, αφού κύριο όργανο της είναι η γλώσσα, το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο του ανθρώπου. ''Εν αρχή ην ο Λόγος…'' θυμίζει πάντα η Αγία Γραφή. Η ποίηση είναι μία από τις δύο βασικές κατηγορίες, η άλλη ο πεζός λόγος, και είναι "η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων, περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους". Η πιο παλαιά μορφή της τέχνης του λόγου η ποίηση, η πλέον συναισθηματική, η πιο μουσική, συνεπώς η πιο ψυχική από τον πεζό λόγο και τον σκηνικό διάλογο.
Πρώτα - πρώτα τα ποιήματα είναι γραμμένα σε στίχους, σε σειρές λέξεων, που έχουν ρυθμό και μέτρο, δηλαδή οι συλλαβές τους κυλούν με ορισμένο τρόπο, ώστε να παρουσιάζουν στο αυτί ένα ευχάριστο αποτέλεσμα!
Η ποίηση είναι το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος, καθώς ο πρωτόγονος άνθρωπος έπλασε πολύ νωρίς ποιήματα, επικλήσεις και ύμνους στους θεούς, θρήνους, ξεσπάσματα χαράς και άλλα. "Ο ποιητής αηδόνι, όμως αηδόνι μεταφυσικό / Μέσα στο στίχο λυτρώνομαι από ότι με πνίγει στη ζωή / Κερδίζω από την τέχνη ότι χάνω από τα πράγματα" μας λέει ο Οδυσσέας Ελύτης. Μεγάλοι ποιητές, υμνογράφοι της Εκκλησίας, αγγίζουν τη λέξη σαν κάτι πολύ υψηλό, ιερό, όπως συναντάμε στο Σύμβολο της Πίστεως " τον… ''Ποιητήν ουρανού και γης …"
Στο πρόσωπο του Ηλία Τσέχου, όλοι όσοι τον ξέρουν, αναγνωρίζουν τον άνθρωπο αγωνιστή, με την μεγάλη προσφορά στην κοινωνία, που με απέραντη αγάπη κι ασυνήθιστη ανιδιοτέλεια, προσφέρει τα πάντα στους συνανθρώπους του, μικρούς και μεγάλους. Η ζωή του όλη έχει να επιδείξει υψηλά παραδείγματα ανθρωπισμού, πατριωτισμού, κοινωνικών αγώνων, αγώνων για τη δημοκρατία την ελευθερία και την λαϊκή κυριαρχία. Συνδυάζει το απλό με το ουσιαστικό, το αγαθό με το ωφέλιμο. Ό,τι υψηλότερο πιστεύει, το πιστεύει αληθινά έξω από την πρόφαση και την προσποίηση. Πάντοτε βάζει την ψυχή και το πνεύμα πάνω από τον υλικό ευδαιμονισμό. Είναι ένας άνθρωπος καθαρός, που αγωνίζεται για την δικαιοσύνη και για τις πολιτιστικές καταβολές και παραδόσεις.
Ο ψυχικός δεσμός με το σπίτι του, τους γονείς του, πολύ μεγάλος, δημιουργώντας σεβασμό και λατρεία. Το πρώτο πάνω στη γη, Άγιο πράγμα, είναι γι' αυτόν το σπίτι του, εκεί που κατοικούν τα αγαπημένα πρόσωπα. Γι' αυτά τα αγαπημένα του πρόσωπα εγκαταλείπει την Αθήνα, όπου η όλη του ποιητική και καλλιτεχνική αξία, έμελλε να εξελιχθεί στον υψηλότερο βαθμό, για να έρθει στο Γιαννακοχώρι και να αφιερωθεί στο καθήκον.
Ο Ηλίας Τσέχος, είναι κορυφαίος ποιητής, φλογερός, ακατάβλητος, αγωνιστής, ενεργός πολίτης και με μια… παιδική ανεμελιά. Η κατάκτηση κάθε θέσης, στην πυραμίδα της τέχνης, της επιστήμης, δεν είναι μια εύκολη δουλειά. Κανείς δεν την αγγίζει, αν δεν αναλωθεί αυτός ο ίδιος και παρά το μέγεθος της προσφοράς του, τις τιμητικές διακρίσεις και την αίγλη, ο Ηλίας παρέμεινε απλός και προσηνής, χωρίς κομπασμούς και υπεροψίες. Άνθρωπος που από την πρώτη στιγμή που τον γνωρίζεις, μπαίνει στην καρδιά σου. Ο τρόπος του, ο ανοιχτός χαρακτήρας του, η συμπεριφορά του, το χαμόγελο του, δημιουργούν συναισθήματα τέτοια που είναι σαν να τον γνωρίζεις χρόνια, σαν να είναι φίλος σου και σαν να είναι ο άνθρωπος της εμπιστοσύνης.
Ασίγαστος νοσταλγός του Πόντου και της ποντιακής παράδοσης, εκφράζει τα ευγενικά του συναισθήματα που νιώθει για τη γη των πατέρων μας, τον ευλογημένο Πόντο, μέσα από τους στίχους και τα ποιήματα. Με το βιβλίο αυτό: "Ανθολογία ποντιακής ποίησης - η δίγλωσσος", δίνει την ευκαιρία να επανασυνδεθούμε με τα τραγούδια της αλησμόνητης πατρίδας, Σαν να ε π έ σ τ ρ ε ψ α ν από την κρύπτη του χρόνου και να μας ε π α ν α σ υ σ τ ή θ η κ α ν. Επέστρεψαν στα χείλη μας σαν καινούρια και σαν μηνύματα που έστειλαν, πρόγονοι στους απογόνους.
Τα ποντιακά τραγούδια είναι το ξυπνητήρι της εθνικής συνείδησης, περιέχουν υψηλές ιδέες, βαθιά νοήματα, υποκρύπτουν φιλοσοφικούς στοχασμούς της ζωή και των προβλημάτων της. Το ποντιακό τραγούδι είναι τρισυπόστατο: κείμενο, μουσική και χορός!!! Η τριπλή αυτή έκφραση, αποκαλύπτει πλούτο συναισθημάτων!
Ο στίχος στο ποντιακό τραγούδι είναι δεκαπεντασύλλαβος, έχοντας κι εξαιρέσεις. Η επιλογή είναι προφανής και εξαιρετικά έξυπνη… Μπορεί ο τραγουδιστής να προσαρμόσει τους στίχους σε οποιαδήποτε μελωδία!!!
Αυτή είναι και η βασική φιλοσοφία αυτού του βιβλίου: ότι γράφτηκε αυθόρμητα, χωρίς άγχος, χωρίς ηχηρές στοχεύσεις και μεγαλεπήβολες φιλοδοξίες, απλά και μόνο γιατί έτσι το ένιωσε, απλά και μόνο γιατί έχει ακόμη να πει πράγματα ο ποιητής. Ακούγεται παράξενο αλλά έτσι είναι.
Το βιβλίο αυτό δεν καλύπτει όλα τα τραγούδια του ποντιακού λαού ανά τους αιώνες. Περιλαμβάνει τα πιο αντιπροσωπευτικά και χαρακτηριστικά. Η μελέτη αυτή επιχειρεί τρόπους συνθετικούς. Από τη μία γράφεται το τραγούδι στην ποντιακή διάλεκτο κι από την άλλη, αποδίδεται στη νεοελληνική γλώσσα, κρατώντας σταθερά τη μορφή και το μέτρο του στίχου. Μετά από τόσα χρόνια παρουσίας, μετά από τόσα βιβλία, ένιωσε την ανάγκη να πει πράγματα για την γλυκιά, αλησμόνητη κι αλύτρωτη πατρίδα. Στίχοι και μελωδίες, εικόνες κι αναμνήσεις, χαρές απ’ τα παλιά και λύπες για αγαπημένα πρόσωπα που έφυγαν... Γιατί ο ποιητής και συγγραφέας, τελειώνει μόνον όταν πάψει να αισθάνεται και αλήθεια, μέσα στα κείμενα του ο Ηλίας αφήνει διάπλατα να εκφραστούν αυτά τα αισθήματα και συμπυκνώνει όλα εκείνα τα στοιχεία της καθαρότητας της ψυχής, του ήθους, τους χρέους, του καθήκοντος, της πίστης στα ιδανικά, της αγάπης στον συνάνθρωπο και της χαράς για τη ζωή. Ο Ηλίας κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια για την έκδοση αυτού του βιβλίου, το οποίο πληροί όλες τις προϋποθέσεις μιας ολοκληρωμένης και επιμελημένης ποιητικής συλλογής. Ακόμη διαπιστώνει κανείς την εξαίρετη και αυθεντική χρησιμοποίηση της ποντιακής διαλέκτου, που με περισσή φυσικότητα χρησιμοποιεί ο δημιουργός και μας παραπέμπει νοσταλγικά στις αλησμόνητες πατρίδες του Πόντου. Επίσης ο τρόπος της στοίχισης των ποιημάτων, πέρα από την πληρότητα του περιεχομένου τους, που μας αναπέμπουν στις ρίζες των ακατάλυτων αξιών της φυλής μας, έχουν και μια έμμετρη τοποθέτηση, που εύκολα οι μουσικοί δημιουργοί μπορούν να τα κάνουν τραγούδια, να τα μελοποιήσουν.
Στα συναισθήματα του δημιουργού, διαφαίνεται η νοσταλγία για έναν αξιοζήλευτο ελληνικό ποντιακό κόσμο, που για πολλούς αιώνες χάρισε τις λεγόμενες κοιτίδες του πολιτισμού μας, που αναφέρονται στον ελληνισμό, στην ορθοδοξία, στα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του λαού μας, καθώς και στα πανανθρώπινα ιδεώδη της πίστης, της ειρήνης, της αγάπης και της φιλίας. Ο ξεριζωμός των Ποντίων από την Μικρά Ασία, αποτέλεσε το μεγαλύτερο έγκλημα του 20ου αιώνα. Θα ακολουθήσουν τα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς, της παράγκας, του συνοικισμού και των λασπόδρομων, της φτώχειας, της αρρώστιας και της καταφρόνιας και όμως οι πρόσφυγες θα ζήσουν, κάνοντας τον πόνο τους χορό, την πίκρα τους τραγούδι. Οι Έλληνες της Ανατολής θα ριζώσουν, θα ανθίσουν και θα λουλουδίσουν στα χώματα της ελληνικής πατρίδας, θα ξεχωρίσουν και θα διακριθούν, θα είναι οι νικητές της μάχης με το θάνατο και την ανέχεια και δεν θα ξεχάσουν ποτέ…
Η Νάουσα που είναι χτισμένη σε μια ράχη του Βερμίου, όπου ζούμε, μικρή απομονωμένη πόλη, αλλά ηρωική, αποτέλεσε για τους Πόντιους της Αργυρούπολης και όχι μόνο, την νέα πατρίδα. Ρίζωσαν, δημιούργησαν, προσανατολίστηκαν, κουβαλώντας και τιμώντας βαθιά στην καρδιά τη μακρινή Πατρίδα και γιατί δεν υπάρχουν χαμένες πατρίδες, υπάρχουν αλύτρωτες πατρίδες, αξέχαστες πατρίδες, που εμείς χτίσαμε και μεταβάλαμε τον άξενο, εκεί, σε Εύξεινο Πόντο, εκεί φυτευτήκαμε. Καθήκον των Ποντίων είναι να μιλούν για τα παλιά στα παιδιά, στα εγγόνια, να τα κάνουν τραγούδι, παραμύθι, να ξέρουν τι είχαμε, τι χάσαμε, τι θα χάσουμε, αν δεν προσέξουμε... και η ''ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ - Η ΔΙΓΛΩΣΣΟΣ'' 2021- Ηλία Τσέχου, σαν τα μάτια σας, σε κάθε σπίτι...
Υπάρχει ακόμα καιρός, όσο θα δίνουν μάχες οι Έλληνες Πόντιοι, ασυμβίβαστοι, υπερήφανοι, με πίστη ακράδαντη : "Η Ρωμανία αν επέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλα". Χαίρε Ηλία Τσέχο!
