Τα ελληνικά νησιά αποτελούσαν για χρόνια ευρωπαϊκό έδαφος αποκομμένο από την ελληνική και ευρωπαϊκή ενδοχώρα ειδικά στα θέματα ενέργειας, καθώς τα ηλεκτρικά δίκτυα είναι αυτόνομα και μη διασυνδεδεμένα. Αυτό σημαίνει ότι για δεκαετίες βασίζονται για ηλεκτροπαραγωγή σε μονάδες πετρελαίου και μαζούτ που είναι πλέον πολύ ακριβές στη χρήση τους και ρυπαίνουν υπέρμετρα με εκπομπές καυσαερίων το περιβάλλον. Για αυτό, τόσο η Ελληνική Κυβέρνηση και οι δημόσιοι φορείς, όσο και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, έχουν δώσει μεγάλη έμφαση στην άρση της απομόνωσης αυτής των ελληνικών νησιών, ενεργειακά και όχι μόνον.
Η πραγματικότητα αυτή τόσων δεκαετιών πλέον αλλάζει. Η αρχή έγινε από τις Κυκλάδες, όπου ήδη πολλά νησιά είναι διασυνδεδεμένα με την Αττική και την ενδοχώρα. Και τα επόμενα χρόνια περισσότερα. Την προηγούμενη εβδομάδα έγινε πραγματικότητα και το πρώτο βήμα της άρσης της απομόνωσης του μεγαλύτερου νησιού της χώρας, της Κρήτης.
Συγκεκριμένα, την ολοκλήρωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης-Πελοποννήσου, η οποία συνιστά το πρώτο βήμα για την άρση του ενεργειακού αποκλεισμού και τη μετάβαση της Κρήτης σε ένα καθαρότερο μείγμα ενέργειας ανακοίνωσαν το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), που υλοποιεί το έργο. Πρόκειται για ένα πραγματικά μεγάλο έργο που χρηματοδοτείται σχεδόν στο σύνολό του από ευρωπαϊκούς πόρους, το οποίο αλλάζει την καθημερινότητα των πολιτών.
Και αυτό γιατί μέσα από την ηλεκτρική διασύνδεση αυτή θα καλυφθεί σχεδόν το 1/3 (το 34% περίπου) των ενεργειακών αναγκών του νησιού, υποκαθιστώντας την παραγωγή των παλαιότερων τοπικών μονάδων που είναι και οι πλέον ακριβές και ρυπογόνες.
Οι κάτοικοι της Κρήτης θα απολαμβάνουν προοδευτικά πιο καθαρή ενέργεια και πιο καθαρό περιβάλλον. Αλλά και στην υπόλοιπη χώρα, όλοι οι πολίτες θα δουν οφέλη, όχι μόνο λόγω της μείωσης των ρύπων αλλά και γιατί η διασύνδεση θα επιφέρει σημαντική ελάφρυνση του κόστους των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ), ύψους σχεδόν 400 εκατ. ευρώ ετησίως, που επιβαρύνει όλους τους καταναλωτές της Χώρας μέσω των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας. Όλα αυτά θα γίνουν προοδευτικά πραγματικότητα με την ολοκλήρωση όλων των διασυνδέσεων της Κρήτης και των υπόλοιπων νησιών της χώρας που προχωρούν με ενίσχυση τόσο από το τρέχονα και επόμενο ΕΣΠΑ όσο και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Κατά την πλήρη διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα το 2023, όταν θα έχει ολοκληρωθεί και η «μεγάλη» διασύνδεση με την Αττική (που είναι το επόμενο μεγάλο έργο που ήδη υλοποιείται), οι εκπομπές CO2 για την ηλεκτροδότηση της Κρήτης θα μηδενιστούν, βελτιώνοντας θεαματικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του νησιού.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο όφελος που δεν αναφέρεται συχνά. Μέσω της διασύνδεσης η Κρήτη θα μπορεί να στέλνει αλλά και να λαμβάνει πλέον ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Αν συνυπολογίσουμε και τη διασύνδεση του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος με την Ιταλία και τις άλλες βόρειες βαλκανικές χώρες που εξελίσσονται ταυτόχρονα, μπορούμε να πούμε ότι το ρεύμα από τον ήλιο ή τον άνεμο στην Κρήτη θα μπορεί να «ταξιδεύει», μέσω εξαγωγών ρεύματος, σε όλη την Ευρώπη. Αλλά και το αντίστροφο: με καθαρή ενέργεια η Κρήτη δεν θα αντιμετωπίσει ξανά ποτέ πρόβλημα επάρκειας ισχύος, όπως συνέβαινε στο παρελθόν τους καλοκαιρινούς μήνες με τις έντονες τουριστικές τάσεις.
«Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης- Πελοποννήσου είναι πλέον πραγματικότητα. Θα καλύψει αρχικά το 1/3 των ενεργειακών αναγκών του νησιού, αντικαθιστώντας παλιές, ακριβές και ρυπογόνες τοπικές μονάδες» ανέφερε σε ανάρτησή του στο twitter ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δίνοντας συγχαρητήρια στον ΑΔΜΗΕ για αυτό το σημαντικό έργο υποδομής, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει. «Όταν ολοκληρωθεί, θα μηδενιστούν οι εκπομπές CO2 για την ηλεκτροδότηση της Κρήτης μειώνοντας και το κόστος ρεύματος» προσθέτει ο πρωθυπουργός.
Η Κρήτη συνδεδεμένη
Όπως έγινε γνωστό, μετά την αποπεράτωση των κατασκευαστικών εργασιών στα Χανιά και τη Νεάπολη Λακωνίας, πραγματοποιήθηκε τις προηγούμενες ημέρες με επιτυχία η δοκιμαστική ηλέκτριση όλων των τμημάτων του έργου, θαλάσσιων και χερσαίων.
Η νέα διασύνδεση εναλλασσόμενου ρεύματος 150kV (μεταφορικής ισχύος 2×200 MVA) αναμένεται να τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία το προσεχές διάστημα, μεταφέροντας τα πρώτα ηλεκτρικά φορτία στην Κρήτη.
Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας δήλωσε: «Θέλω να συγχαρώ τη διοίκηση, αλλά και τους εργαζόμενους του ΑΔΜΗΕ, για την ολοκλήρωση του σημαντικού αυτού έργου. Με τη μικρή διασύνδεση Κρήτης – Πελοποννήσου προχωράμε ένα ακόμη βήμα προς τη θωράκιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα έργο υψίστης σημασίας για όλη τη χώρα, αλλά ειδικότερα για το νησί της Κρήτης όπου η ζήτηση ενέργειας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αυξάνεται δραστικά. Συνεχίζοντας την υλοποίηση του στρατηγικού πλάνου διασυνδέσεων των νησιών μας με την ηπειρωτική Ελλάδα, οι πολίτες θα επωφεληθούν οικονομικά από τις μειώσεις στις τιμές ρεύματος μέσω των ΥΚΩ, ενώ παράλληλα καταφέρνουμε να ελαττώσουμε ουσιαστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συμβάλλοντας στην προστασία του περιβάλλοντος».
Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, Μάνος Μανουσάκης, ανέφερε σχετικά: «Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι που φτάσαμε στη γραμμή τερματισμού ενός τόσο σημαντικού έργου. Ο ΑΔΜΗΕ έθεσε ψηλά τον πήχη, τόσο σε επίπεδο χρονοδιαγράμματος όσο και τεχνικών προκλήσεων, και κατόρθωσε να τον ξεπεράσει. Το μέλλον της ενεργειακής μετάβασης της Ελλάδας περνά από τη θάλασσα. Με το έργο αυτό, ο Διαχειριστής απέδειξε ότι μπορεί να ανταποκριθεί και στα πιο απαιτητικά έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων και να τα υλοποιήσει με συνέπεια, επιτυγχάνοντας σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για όλους τους πολίτες της χώρας».
Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση
Το συνολικό κόστος του εμβληματικού έργου, το οποίο ανέρχεται τελικών σε 397 εκατ. ευρώ, καλύφθηκε με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με δανεισμό της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΙΒ). Το έργο προϋπολογίστηκε στα 356 εκατομμύρια, δημοπρατήθηκε αρχικά στα 386 και έφθασε με τις αναγκαίες από τις προσαρμογές αλλαγές στο τελικό ύψος των 400 σχεδόν εκατομμυρίων ευρώ.
Το μεγάλο και ουσιαστικό έργο της «μικρής» ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κρήτης δεν θα είχε γίνει πρακτικά εφικτό χωρίς τη χρηματοδοτική συμβολή των πόρων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων (ΕΔΕΤ). Άλλωστε η σύνδεση Κρήτης – Ηπειρωτικής χώρας σχεδιάζεται επί δεκαετίες αλλά ούτε μελετητικά ούτε χρηματοδοτικά είχε ποτέ πριν ωριμάσει. Το ένα τρίτο περίπου του κόστος της επένδυσης καλύφθηκε με απευθείας επιχορήγηση από πόρους της Πολιτικής Συνοχής στην Ελλάδα, ενώ το μισό περίπου της επένδυσης με δανειοδότηση από πόρους των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων προς τον ΑΔΜΗΕ, τον διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας που υλοποιεί το έργο.
Συγκεκριμένα, από τη μία πλευρά, το ΕΣΠΑ, μέσω του «Επιχειρησιακού Προγράμματος ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ», με πόρους που συγχρηματοδοτεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, συνέβαλε με περισσότερα από 127 εκατομμύρια ευρώ.
Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, που χρησιμοποιεί κεντρικά πόρους της ΕΕ και της Πολιτικής Συνοχής για χρηματοδότηση έργων σε όλη την Ευρώπη, αποτελώντας τον επενδυτικό της βραχίονα, χρηματοδότησε με δάνειο τον ΑΔΜΗΕ για τη συγκεκριμένο έργο με το ποσό των 178 εκατομμυρίων ευρώ. Το δάνειο της ΕΤΕπ, εικοσαετούς διάρκειας, χρηματοδότησε το εθνικό σκέλος της επένδυσης, δηλαδή τη συμβολή του ΑΔΜΗΕ για το μισό περίπου του κόστους της νέας ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Αλλά και το υπόλοιπο ποσό της εθνικής συμμετοχής καλύφθηκε από χρηματικά διαθέσιμα του Ελληνικού Δημοσίου αφενός και πόρους που δάνεισαν, με ευρωπαϊκή συμβολή, οι ελληνικές εμπορικές τράπεζες στον ΑΔΜΗΕ, με ομολογιακό δάνειο, με συμμετοχή και της Bank of China, καθώς μέτοχος μειοψηφίας στον ΑΔΜΗΕ είναι η κινεζική κρατική εταιρεία STATE GRID.
Σημειώνεται ότι για την υλοποίηση του έργου απαιτήθηκαν τεχνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές μελέτες καθώς και απαλλοτριώσεις ή αγορές εκτάσεων που πολλές από αυτές δεν εντάχθηκαν στο συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του έργου.
Σημειώνεται ακόμη ότι καθοριστικό ρόλο στην ωρίμανση του έργου έπαιξε το ευρωπαϊκό δίκτυο εμπειρογνωμόνων και συμβούλων JASPERSπου έχει συγκροτήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για συνδρομή των εθνικών αρχών στα έργα της Πολιτικής Συνοχής, που συνέβαλλαν σε όλα τα στάδια σχεδιασμού και έγκρισης του φακέλου μεγάλου έργου που υποβλήθηκε από την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το υποβρύχιο σκέλος και οι προκλήσεις
Η διασύνδεση Κρήτης Πελοποννήσου ονομάζεται ήδη στους κύκλους που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά ως ένα έργο των ρεκόρ. Και αυτό γιατί η νέα διασύνδεση ενσωματώνει σημαντικές τεχνολογικές καινοτομίες και καταρρίπτει παγκόσμια ρεκόρ. Πρόκειται για:
- Τη μεγαλύτερη σε μήκος καλωδιακή διασύνδεση Εναλλασσόμενου Ρεύματος στον κόσμο (174 χλμ).
- Τη μεγαλύτερη σε μήκος υποβρύχια καλωδιακή διασύνδεση Υψηλής Τάσης (ΥΤ), με τριπολικό καλώδιο τεχνολογίας μόνωσης XLPE στον κόσμο (132 χλμ).
- Τη βαθύτερη υποβρύχια καλωδιακή διασύνδεση Υψηλής Τάσης (ΥΤ), με τριπολικό καλώδιο τεχνολογίας μόνωσης XLPE στον κόσμο (1.000 μέτρα βάθος).
- Το μεγαλύτερο έως τώρα, ενιαίο έργο σε προϋπολογισμό, στην ιστορία του ΑΔΜΗΕ.,
Επίσης, ολοκληρώθηκε μάλλον σε χρόνο ρεκόρ, για τα ελληνικά δεδομένα, τριών και κάτι ετών. Μάλιστα προκειμένου να γίνει δυνατή η υλοποίηση του έργου, έχουν ενσωματωθεί σημαντικές καινοτομίες για τη βελτίωση του σχεδιασμού καλωδίων (καλώδια ελαφρύτερα και ισχυρότερα) και πόντισης καλωδίων (μεγαλύτερα σκάφη και βελτιωμένες τεχνικές).
Σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του έργου έπαιξε η υψηλή ποιότητα και τεχνογνωσία των αναδόχων του έργου του ΑΔΜΗΕ σε τεχνικό επίπεδο.
Συγκεκριμένα, το καινοτόμο υποβρύχιο καλώδιο 132 χλμ ανάμεσα σε Χανιά και Νεάπολη Λακωνίας είχε ανάδοχη εταιρεία τη γνωστή εταιρεία PRYSMIAN. Τα υπόγεια καλώδια 42 χλμ σε Κρήτη και Πελοπόννησο είχαν αναδόχους τις εταιρείες ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ ΑΕ και FULGOR ΑΕ. Ενώ ο νέος υποσταθμός στην Ανατολική Πελοπόννησο, μαζί με την αναβάθμιση του υφιστάμενου υποσταθμού στα Χανιά, είχε ανάδοχο την τεχνική εταιρεία ΤΕΡΝΑ ΑΕ. Μικρότερα κομμάτια του έργου στον ηπειρωτικό χώρο ανέλαβαν επίσης οι εταιρείες INTRAKAT του ομίλου INTRAKOM HOLDINGS για την κατασκευή Γραμμής Μεταφοράς στο τμήμα «Μολάοι-Τερματικό» και την ΕΛΕΚΤΡΟΜΕΚ-NARΙ για την κατασκευή του σταθμού STATCOM στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Και όλες αυτές οι εταιρείες όμως βγαίνουν κερδισμένες από την τεχνογνωσία που κέρδισαν σε ένα προκλητικό, τεχνικά και κατασκευαστικά έργο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ως παράδειγμα για άλλα έργα που θα διεκδικήσουν.
Και αυτό το έργο όμως, παρά τον οραματικό και εμβληματικό του χαρακτήρα και παρά τις συνέργειες σε ευρώ φάσμα του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, δεν απέφυγε καθυστερήσεις και παράλογες γραφειοκρατικές διαδικασίες ακόμη και μετά την εκκίνηση του. Διότι μπορεί να ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα, μόλις 3 ετών από τις εγκρίσεις των χρηματοδοτήσεων, αλλά στον ενδιάμεσο αυτό χρόνο δεν έλλειψαν οι ευκαιρίες «εμφράγματος» στα στελέχη που ανέλαβαν να το τρέξουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η προσφυγή ενάντια στο σύνολο του έργου στο Συμβούλιο της Επικρατείας ενάντια στην περιβαλλοντική του αδειοδότηση για το χερσαίο τμήμα στην περιοχή της Λακωνίας. Ευτυχώς, το ΣτΕ εκδίκασε εγκαίρως, σε λίγους μήνες, την προσφυγή και αποφάσισε τη συνέχιση του έργου. Θα ήταν άλλωστε παράλογο να ακυρωθεί το σύνολο του έργου, κατά βάση υποβρυχίου, για τυχόν επιμέρους διορθώσεις που θέλει κάποιο στο χερσαίο τμήμα.
Ακόμη μια χαρακτηριστική γραφειοκρατική διαδικασία που αντιμετωπίστηκε αλλά δύσκολα καταλαβαίνει ένας αμύητος στον κόσμο της ελληνικής – και ευρωπαϊκής, στη συγκεκριμένη περίπτωση – γραφειοκρατίας, ήταν ότι ενώ σε όλα τα ΜΜΕ της χώρας επί μήνες κυκλοφορούσαν φωτογραφίες από τα έργα και την πρόοδό τους, και τηλεοπτικά συνεργεία είχαν καταγράψει την πρπόδο των εργασιών, οι κανόνες επέβαλαν να γίνει… «επιτόπια επαλήθευση του φυσικού αντικειμένου του έργου». Έτσι, δύο υπάλληλοι του Υπουργείου ταξίδεψαν μέχρι την Κρήτη και στα άλλα στάδια του έργου και «επαλήθευσαν» με τα μάτια τους και τις αναφορές τους ότι το έργο που σχεδόν όλη η Ελλάδα γνώριζε «υλοποιείται». Διότι, όπως λένε οι αρμόδιοι, «αυτό λένε οι κανονισμοί»….
Το έργο περιελάμβανε, επίσης, σημαντικές διαχειριστικές προκλήσεις, καθώς η νέα διασύνδεση εκτείνεται από τη Μεγαλόπολη έως τα Χανιά και το Ηράκλειο Κρήτης, περιλαμβάνοντας οκτώ πόλεις στον σχεδιασμό του. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΑΔΜΗΕ ήρθε σε διαβούλευση με τοπικούς φορείς και αρμόδιες αρχές, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τυχόν οχλήσεις και να αναζητηθούν οι βέλτιστες λύσεις, όπως υπογειοποιήσεις γραμμών μεταφοράς όπου αυτό κατέστη δυνατό.
Ο σταθμός STATCOM
Της ηλέκτρισης ολόκληρου του συστήματος είχε προηγηθεί δοκιμαστική ηλέκτριση του υποβρύχιου καλωδίου τον Δεκέμβρη του 2020 και η ηλέκτριση του υπερσύγχρονου συστήματος STATCOM στον Υποσταθμό «Ηράκλειο ΙΙΙ» στην Κρήτη πριν έναν μήνα περίπου, στις 20 Απριλίου 2021.
Ο σταθμός STATCOM είναι το σύστημα ελεγχόμενης σύγχρονης αντιστάθμισης αέργου ισχύος και αποτελεί τον πρώτο τέτοιου τύπου που εγκαθίσταται στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, Με το STATCOM επιτυγχάνεται ο έλεγχος και η δυναμική ρύθμιση της τάσης του Συστήματος της Κρήτης, διασφαλίζοντας την ευσταθή λειτουργία του συστήματος της Κρήτης και επιτρέποντας την απόσυρση των παλαιωμένων και ρυπογόνων τοπικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής μόλις το νησί διασυνδεθεί πλήρως με το ηπειρωτικό σύστημα.
Οι επόμενες προκλήσεις
Το πιο σημαντικό στοίχημα του επόμενου διαστήματος είναι η προώθηση και ολοκλήρωση του άλλου μεγάλου έργου για το νησί της Κρήτης και τη χώρα, η «μεγάλη» διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική. Η διασύνδεση Λαυρίου – Ηρακλείου θα έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα και θα διασφαλίσει πλήρως τις μελλοντικές ενεργειακές καταναλώσεις, ενώ θα δώσει μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Εξίσου σημαντική όμως είναι και η βελτίωση του συστήματος μεταφοράς του ΑΔΜΗΕ στην Πελοπόννησο, από τη Μεγαλόπολη και μετά, τόσο προς την Αττική (ανατολικά) όσο και προς τη Δυτική Ελλάδα – με υποβρύχιο καλώδιο και στο Ρίο – Αντίρριο. Οι αναβαθμίσεις αυτών των γραμμών μεταφοράς για να αντέχουν μεγαλύτερα φορτία θα δώσουν τη δυνατότητα ένταξης στο ηλεκτρικό σύστημα έργων ΑΠΕ σχεδόν σε όλο το νότιο και κεντρικό κομμάτι της χώρα. Τα έργα έχουν ξεκινήσει αλλά αντιμετωπίζουν δυσκολίες, ωστόσο ο ΑΔΜΗΕ αισιοδοξεί ότι σύντομα θα τα ολοκληρώσει.
Μια τελευταία πρόκληση που λίγοι έχουν μάθει ότι αντιμετωπίζουν οι αρμόδιοι είναι – χωρίς έκπληξη για την ελληνική διοίκηση – το ζήτημα της… αρμοδιότητας.
Διότι μπορεί ο ΑΔΗΜΕ να κατασκεύασε το έργο αλλά πρέπει να αποφασιστεί ποιος θα το διαχειριστεί τα επόμενα χρόνια. Σημειώνεται ότι η Κρήτη επείδή δεν ήταν διασυνδεδεμένη τόσα χρόνια αλλά αυτόνομη ηλεκτρικά, το δίκτυο μεταφοράς, ακόμη και η υψηλή τάση, είχε παραμείνει στην ευθύνη της ΔΕΗ και της θυγατρικής της ΔΕΔΔΗΕ, που ασχολείται στην υπόλοιπη χώρα με τα δίκτυα διανομής. Τώρα λοιπόν που η Κρήτη αποκτά «κανονικό» και μάλιστα «πιο πράσινο» δίκτυο, διασυνδεδεμένο με την υπόλοιπη χώρα, ήρθε η ώρα της απόφασης (ΑΔΜΗΕ – ΔΕΔΔΗΕ) ποιος θα αναλάβει τι. Και αυτό έχει μικρή σημασία για τον κάθε πολίτη αλλά εν τέλει έχει μεγάλη οικονομική σημασία, διότι τυχόν παραχωρήσεις ή πωλήσεις δικτύων θα έχουν οικονομικό αντίτιμο. Και εν τέλει θα επηρεάσουν και τη λειτουργία και τη συντήρηση του δικτύου μελλοντικά, άρα και την καθημερινότητα των πολιτών αλλά και τη συνεργασία όσων επενδύσουν σε ΑΠΕ με τον διαχειριστή του συστήματος.
