Ἕνας Τόμος πνευματικῶν ὁμιλιῶν ὁμοιάζει συχνὰ μὲ ἕνα μικρὸ κασελάκι κρυμμένων κοσμημάτων ἢ ἴσως μὲ τὸ στέμμα ἑνὸς βασιλιά, ποὺ τὸ ἔχουν στολίσει οἱ ἀρχυροχρυσοχόοι μὲ δεκάδες ποικιλόχρωμους καὶ διαφορετικοὺς στὸ μέγεθος καὶ τὴν ἀξία πολύτιμους λίθους. Γι’ αὐτὸ καὶ μία παρουσίαση, εἴτε ἑνὸς τέτοιου τόμου, εἴτε ἑνὸς πολυδιακοσμημένου στέμματος, δὲν εἶναι εὔκολο πράγμα. Ἀκόμη κι ἕνας ἐκτιμητὴς κοσμημάτων θὰ ἀναφερθῇ περιγραφικὰ στὴν ἀξία τοῦ κοσμήματος, χωρὶς πολλὲς λεπτομέρειες γιὰ τὸ κάθε ἕνα πετραδάκι· πόσο μᾶλλον εἶναι δύσκολο σὲ λίγες γραμμὲς νὰ γίνῃ μία παρουσίαση ἑνὸς βιβλίου, ἐν προκειμένῳ ἑνὸς τόμου μὲ ὁμιλίες γιὰ διαφορετικὰ θέματα, σὲ διαφορετικὲς περιστάσεις. Σίγουρα τὸ ὑλικὸ ποὺ δένει καὶ συγκρατεῖ τὰ πετράδια εἶναι τὸ πολύτιμο μέταλλο, ὁ χρυσός· ἢ καὶ τὸ ἀσήμι. Καὶ σίγουρα τὸ στοιχεῖο ποὺ συγκροτεῖ καὶ συγκρατεῖ, δένει καὶ ὑφαίνει στὸν ἀργαλειὸ τοῦ λόγου τὰ νοήματα ἑνὸς τόμου πνευματικῶν ὁμιλιῶν εἶναι τὸ πολύτιμο πνεῦμα, τὸ πνεῦμα τοῦ ὁμιλητοῦ καὶ συγγραφέως Μητροπολίτου.
Μὰ πνεῦμα δίχως Πνεῦμα δὲν προκόπτει, ὅταν δὲν Τὸ συναντᾷ, ὅταν δὲν ἀφήνεται ἀνοιχτὸ καὶ παραδομένο στὴν πνοὴ καὶ ἐμπνευσή Του. Στὸν Τόμο λοιπόν, τὸν ὁποῖον ἔχω τὴν τιμὴ νὰ παρουσιάσω, ἡ πνοὴ τοῦ Πνεύματος προδίδεται ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ συγγραφέως· ἀποκαλύπτεται· φανερώνεται· ἀποκαλύπτεται στὴν πραότητα καὶ στὴν μακροθυμία τῆς ἔκφρασης· φανερώνεται ταπεινὸ στὴν ἀγαθοσύνη τῶν λέξεων, στὴν ἐγκράτεια τῶν ἐννοιῶν. Αὐτὸ τὸ Πνεῦμα, τὸ Ἅγιο, τὸ Ζωοποιό, τὸ Σοφοποιό, εἶναι ποὺ ἔχει ἐμπνεύσει βαθμηδὸν μιὰ ὁλόκληρη ζωὴ ἑβδομήντα πέντε ἐτῶν, ποὺ ἔχει φωτίσει ὄχι μόνον ἕνα λόγο πενηντάχρονο, ντυμένο σὲ λευκὸ στιχάρι, ἀλλὰ καὶ μία τοσούτων χρόνων πορεία ἱερατικῆς διακονίας καὶ ποιμαντικῆς φροντίδας. Ἄλλωστε καὶ ὁ λόγος εἶναι ἕνα κομμάτι τοῦ ἑαυτοῦ μας, ποὺ ὅμως βγαίνει μέσα ἀπὸ τὸ βαθύτερο εἶναι μας, ὅπως ὁ Θεὸς Λόγος, ὁ Θεὸς ποὺ εἶναι ἡ Λογική, βγαίνει ἀπὸ τὰ σπλάχνα τοῦ Πατρικοῦ Νοός. Ὁ λόγος τοῦ Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης καὶ Καμπανίας κ. Παντελεήμονος, εἶναι ὁ λόγος ποὺ ἀποκαλύπτεται διὰ τοῦ δικοῦ του ταπεινοῦ καὶ ἀγαθοῦ πνεύματος· εἶναι ἕνας θεολογικὸς πατερικὸς λόγος «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου»· ὁ λόγος τῆς ζωῆς του, τῆς ἱερατικῆς του καὶ ἀρχιερατικῆς του πορείας, τῶν βιωμάτων του, τῆς σκέψης του, τῆς ἀγωνίας του, τῆς σύνδεσής του μὲ τοὺς προγενέστερους, πατέρες ὁσίους, τοὺς πνευματέμφορους. Αὐτὸς ὁ λόγος τοῦ πνεύματός του δένει ὁλόκληρο τὸ θεματολόγιο τοῦ Τόμου. Εἶναι τὸ χρυσάφι, τὸ κυρίαρχο πολύτιμο στοιχεῖο, ποὺ δίνει τὸ βασικὸ σχῆμα· Καράτια εἴκοσι τέσσερα· τὸ μέγεθος κατάλληλο γιὰ τὸ κεφάλι τοῦ ἐστεμμένου, τοῦ κάθε ἀναγνώστη· ἡ μορφή, δηλαδὴ ἡ ῥοή, ὁμοιόμορφη, δίχως ἀτέλειες καὶ δυσπλασίες· συμμετρικός, δίχως ἐξογκώματα· μετρημένος στὸ ἦθος, στὸ χρόνο· ἐλεύθερος, γιατὶ «οὐ δέδεται», μὰ καὶ ὑποταγμένος σὲ ἕνα σκοπό, σὲ ἕνα σκοπὸ ἰδιαίτερης σημασίας γιὰ τὴν περίοδο ποὺ ἀναφέρεται, τὴν στήριξη τῶν κλυδωνιζόμενων ἀπὸ τὴν τρομοκρατία ποὺ ἀσκοῦσε κατὰ τὴν πρώτη περίοδο τοῦ ἐγκλεισμοῦ καὶ ἀσκεῖ μέχρι σήμερα ὁ πιό μικρός, ὁ πιό ἀφανής, ὁ πιό ὕπουλος τρομοκράτης, ὁ κορωνοϊός, ποὺ κουβαλᾶ ζωσμένος τὶς ἐκρηκτικές του ἀκίδες καὶ χτυπᾶ ἀλύπητα, χωρὶς διακρίσεις, ἀνάμεσα στὰ πλήθη, παντοῦ σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο.
Τὸ ἔργο εἶναι τριμερές, μὰ ἀκατάληκτο ὡς πρὸς τὴ δυναμική του. Ἡ περίοδος τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, μὲ τὸν πένθιμο χαρακτήρα, τὸν Σταυρικό, τὸν ἀγωνιστικό, ἀποτυπώνεται στὸ πρῶτο μέρος, μέσα σὲ τριακόσιες ἑβδομήντα σελίδες. Ὁ καιρὸς νῦν εὐπρόσδεκτος γιὰ τὴν σωτηρία μέσα ἀπὸ τὴν προετοιμασία γιὰ τὴν λαμπροφόρο Ἀνάσταση καὶ τὴ δική μας ἀνάταση πρὸς τὰ ἄνω. Σταθμοὶ ἀνεφοδιασμοῦ τῆς παρηγοριᾶς καὶ ἐλπίδας ὅτι δὲν εἴμαστε μόνοι στὴν ἄρση τοῦ προσωπικοῦ μας Σταυροῦ ἀποτελοῦν οἱ Χαιρετισμοὶ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, αὐτῆς ποὺ εἶναι στεῤῥὸν τῆς πίστεως ἔρεισμα, στήριγμά μας. Εἶναι γνωστὴ ἡ ἀγάπη ποὺ τρέφει ὁ συγγραφέας στὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου· τὴν ἁπλώνει σὰν τράπεζα ἐδεσμάτων γιὰ μία ἀκόμη φορὰ μέσα ἀπὸ τὶς πέντε ὁμιλίες του γιὰ τοὺς Χαιρετισμοὺς καὶ τὸν Ἀκάθιστο καὶ μέσα ἀπὸ τὶς ἰσάριθμες ὁμιλίες του γιὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ἀκραιφνῶς θεομητορικὲς ἀκολουθίες, μὴν ξεχνοῦμε ὅτι τὸ πρόγραμμα τῶν ἑβδομάδων τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ἔχει τὰ Μεγάλα Ἀπόδειπνα, τὶς Προηγιασμένες θεῖες λειτουργίες, τὶς θεῖες λειτουργίες τῶν Κυριακῶν μὲ τὸ διαφορετικὸ ἑορταστικὸ τους πρόγραμμα, τοὺς Κατανυκτικοὺς Ἑσπερινούς, ἀλλὰ καὶ τοὺς Ἑσπερινοὺς τῶν Σαββάτων, ποὺ καὶ αὐτοὶ ἐντάσσονται στὸν κύκλο τῶν Κατανυκτικῶν.
Τὰ θέματα τῶν ὁμιλιῶν τῶν Κυριακῶν καὶ τῶν Κατανυκτικῶν Ἑσπερινῶν σχετίζονται μὲ τὸν γνωστὸ ἑορταστικὸ κύκλο. Γρηγόριος Παλαμᾶς καὶ ἀγῶνες γιὰ τὴν διαφύλαξη τοῦ ὀρθοδόξου ἁγιαστικοῦ βιώματος ἐν ταῖς θεῖαις ἐνεργεῖαις», ἡ προσκύνηση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἡ Κλίμακα τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Σιναΐτη, ἡ μεγάλη μετανοημένη ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία, τὸ προανάκρουσμα τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου τετραημέρου Λαζάρου, εἶναι οἱ ἀφορμὲς ποὺ κινοῦν τὸ ἐνδιαφέρον μας στὸ οὐσιαστικὸ νόημα τῆς Σαρακοστῆς. Ἡ Ὀρθοδοξία δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ἰδέα· εἶναι ἡ πίστη στὴν ψυχοσωματικὴ ἁγιότητα, στὴν πραγματικότητα τῆς ἕνωσης τοῦ χοϊκοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν ὑπερβατικὸ Θεό· ὁ Σταυρὸς δὲν εἶναι ἕνα σύμβολο ἢ ἕνα κήρυγμα· εἶναι ἕνα βίωμα, μία πραγματικότητα στὴν καθημερινότητά μας, ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ ψηλά. Ἡ πορεία μας πρὸς τὰ ἄνω εἶναι μία Κλίμακα, μία σκάλα· καὶ αὐτὴν ὅλοι μποροῦν καὶ πρέπει νὰ τὴν ἀνεβοῦν, ἀκόμη καὶ οἱ πλέον ἁμαρτωλοί, πόρνες καὶ τελῶνες· καὶ ὅταν φθάσουν στὸ τέρμα, προγεύονται τῆς χαρᾶς τῆς προσωπικῆς τους ἀναστάσεως, ὅπως ὁ Λάζαρος, μέχρι τὴν ὥρα τῆς κοινῆς ἀναστάσεως.
Καθ’ ὅμοιον τρόπον εἶναι δομημένες καὶ οἱ ὁμιλίες γιὰ τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Ἑβδομάδα Θείων Παθῶν μετὰ ἀπὸ τὴν ἔγκράτεια τῶν ἀνθρωπίνων. Ὁ συγγραφέας μᾶς ξεναγεῖ στὴν πιὸ κατανυκτικὴ καὶ πιὸ ἱερὴ περίοδο τοῦ ἐνιαυτοῦ. Ἴσως ἡ κατάνυξη νὰ φθάνῃ ἐδῶ στὸ ἀποκορύφωμά της, γιατὶ ὁ ἕλληνας ζεῖ μία πρωτόγνωρη κατάσταση, ποὺ τὸν κάνῃ νὰ εἰσέλθῃ στὸ ταμεῖον του, νὰ προσευχηθῇ σὲ κάποια γωνιὰ τοῦ σπιτιοῦ του, σὰν τοὺς ἐγκλείστους ἀσκητὲς τοῦ Ἄθω· οἱ Ναοὶ κλειστοὶ καὶ τὸ κλῖμα τῆς περιόδου βαρύ· τὸ ψυχολογικὸ φορτίο ἀφόρητο, ἐπαχθές· τὴν ἀπογοήτευση τῶν ἐγκλείστων μεγαλώνουν καὶ οἱ καιρικὲς συνθῆκες, ἡ βροχή, ἡ ὁμίχλη. Μὰ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται· μέχρι ποὺ ἔρχεται ἡ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος νὰ ἀνακουφίσῃ τὶς πληγωμένες καρδιές.
Καὶ ἐδῶ ξεκινᾶ τὸ δεύτερο μέρος τοῦ Τόμου ἔκτασης ἑκατὸν δέκα ἑπτὰ σελίδων. Οἱ ὁμιλίες καλύπτουν ἕνα χρονικὸ διάστημα ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα μέχρι τὴν Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος. Ὡστόσο οἱ ἑορτὲς τῶν ἁγίων Ῥαφαήλ, Νικολάου καὶ Εἰρήνης, Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου, Ζωοδόχου Πηγῆς, Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, Νεομαρτύρων τῆς Νάουσας, Ἀποστόλου Θωμᾶ, Ἀποστόλου Σωσιπάτρου, τῶν ἁγίων Ἀργυρῆς τῆς νεομάρτυρος, Ματρώνας τῆς τυφλῆς, Μεγάλου Ἀθανασίου, Σοφίας τῆς ἐν Κλεισούρᾳ, Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, καὶ τῶν Θεσσαλονικέων φωτιστῶν τῶν Σλάβων Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου, γίνονται πρόσφορες γιὰ τὴν γνωριμία μας μὲ πτυχὲς τοῦ βίου καὶ τοῦ τρόπου ποὺ ἁγίασαν ὅλοι αὐτοὶ οἱ γνωστοὶ καὶ ἀγαπημένοι καὶ θαυματουργοὶ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας.
Τὸ τρίτο μέρος τοῦ Τόμου εἶναι ἕνα δεκαοκτασέλιδο ἀφιέρωμα στοὺς ἥρωες τῆς ἐποχῆς τοῦ κορωνοϊοῦ, ἰατροὺς καὶ νοσηλευτές, ποὺ δίνουν στὴν ἐμπροσθοφυλακὴ τὴν μεγάλη μάχη στὸν παγκόσμιο πόλεμο τῆς ὑγείας. Μία ἐναρκτήρια εἰσήγηση καὶ μία ὁμιλία στὴν ἀφιερωμένη «Ἰατρικὴ Ἑβδομάδα» ποὺ διοργάνωσε ἡ Ἱερά μας Μητρόπολη δίνουν τὸ πνευματικὸ στίγμα μιᾶς συμπόρευσης, συμπόρευσης δύο ἐπιστημῶν, θεολογίας καὶ ἰατρικῆς.
Ἀξιολογῶντας τὰ κείμενα, τὸν τρόπο τῆς ἀπόδοσης τῶν σκέψεων τοῦ συγγραφέως, ἂς μοῦ ἐπιτραπῇ νὰ κάνω ὁρισμένες σημαντικὲς παρατηρήσεις.
Πρωτίστως, μιὰ καὶ εἶναι σίγουρα τὸ μέγα καὶ ἀδιαμφισβήτητο γεγονὸς στὸν χῶρο τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, ποὺ σὲ ὅλη τὴν κατὰ μῆκος καὶ πλάτος ἔκταση τοῦ Τόμου ἀναφέρει ὁ Σεβασμιώτατος, εἶναι ἡ ἀλήθεια τῆς ζωντανῆς παρουσίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στὸν Ἄρτο καὶ τὸν Οἶνο τῆς θείας λειτουργίας. Ἐδῶ ὑπάρχει κόκκινη γραμμή· ὅσοι τὴν περνοῦν, αὐτομάτως θέτουν ἑαυτοὺς ἐκτὸς Ἐκκλησίας, ὅσο κι ἂν κόπτονται πὼς εἶναι καὶ αὐτοὶ ὀρθόδοξοι. Καμία ἀσθένεια, κανένα μικρόβιο, κανένας ἰός, κανένας θάνατος, ἂν θέλετε, δὲν νικᾶ ἕνα ἀναστημένο Σῶμα. «Θὰνατος οὐκέτι κυριεύει Αὐτοῦ», δηλαδὴ ὁ θάνατος δὲν ἔχει πλέον καμία ἐξουσία ἐπάνω Του, ἐπάνω σὲ Αὐτὸν ποὺ τὸν πάτησε «θανάτῳ». Προσωπικὰ διακρίνω ὅτι αὐτὸ καὶ μόνον ποὺ διαβάζω μέσα στὰ κείμενα τοῦ Μητροπολίτου μας εἶναι μία σύνοψη ὅλων τῶν δογμάτων τῆς ὀρθόδοξης πίστης. Ἀλλ’ ἀκόμη κι ἂν ὑπῆρχε μία ὑποθετικὴ περίπτωση κάποιος νὰ κολλήσῃ μία ἀσθένεια μέσῳ τῆς Θείας Κοινωνίας, ποιός ἀπὸ ἐμᾶς θὰ προτιμοῦσε νὰ πεθάνῃ μαζὶ μὲ τὸν Χριστό μας καὶ ποιός θὰ προτιμοῦσε νὰ ζήσῃ χωρὶς Αὐτόν; Δυστυχῶς, καὶ τὸ λέω μὲ λύπη αὐτό, κάποιοι χριστιανοὶ φοβήθηκαν νὰ κοινωνήσουν, ὅταν πλέον ἄνοιξαν οἱ Ἐκκλησίες. Πρώτευσε ἡ ὑγεία τους, ἡ ζωή τους, ὁ Ἀναστημένος ἦρθε σὲ δεύτερη μοίρα. Καὶ εἴδαμε καὶ ἀκούσαμε πολλοὺς σὲ τηλεοπτικὰ πάνελ νὰ σχίζουν τὰ ἰμάτιά τους γιὰ τὸν τρόπο μετάδοσης μὲ τὴν ἁγία λαβίδα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ ἴδιο τὸ μυστήριο. Ἀπὸ τὴν ἄλλη βρέθηκαν καὶ ἐκεῖνοι, ζηλωτὲς οὐ κατ’ ἐπίγνωσιν, ποὺ κατηγόρησαν τὴν Ἐκκλησία ὅτι ὑποτάχθηκε στὶς ἐντολὲς τῆς Πολιτείας. Σὲ ὅλες τὶς ὁμιλίες τοῦ Τόμου ὁ συγγραφέας βαδίζει στὴ μέση καὶ βασιλικὴ ὁδό, πορεύεται μὲ γνώμονα τὴν δισχιλιετῆ ἐμπειρία τῆς ἀποστολικῆς καὶ ἁγιοπατερικῆς ζωῆς, τονίζοντας τὴν ἀνάγκη νὰ τηροῦνται τὰ μέτρα τῆς ὑγείας καὶ τὰ ἄμετρα τῆς θείας θαυματουργίας.
Κατὰ δεύτερον, ὁ συγγραφέας ὡς ποιμένας μεταφέρει τὸ κοινὸν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καὶ ποτὲ τὸ ἴδιον. Τί σημαίνει αὐτό; σημαίνει ὅτι αἰσθάνεται τὴν Ἐκκλησία ὡς κοινὸ σῶμα καὶ κάθε πρωτοβουλία ἢ ἐνέργεια ἔξω ἀπὸ τὴν κοινὴ ἀπόφαση καὶ ἐνέργεια αὐτοῦ τοῦ σώματος εἶναι μακρυὰ ἀπὸ τὸ ἀποστολικὸ καὶ ἁγιοπατερικὸ βίωμα καὶ παράδειγμα. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἀποφασίζῃ γιὰ θέματα ποὺ ἅπτονται τῆς πορείας τῶν πιστῶν μέσα στὸν κόσμο, ἡ ἀνυπακοὴ ὁδηγεῖ στὴν ἀπώλεια. Ὁ Μητροπολίτης μας ὑπακούει στὴ Σύνοδο· δὲν κάνει τοῦ κεφαλιοῦ του· συναποφασίζει μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς Ἀρχιερεῖς καὶ τηρεῖ τὰ συμπεφωνημένα. Κάποιοι ποὺ ἤθελαν νὰ φανοῦν ὀρθοδοξότεροι τῆς Ὀρθοδοξίας τὸ πλήρωσαν μὲ τὴ ζωή τους· δυστυχῶς καὶ κρίμα ποὺ ἔγινε ἔτσι. Ἡ σύνεση, ἡ προσοχὴ τῆς ὑγείας μας, ἡ τήρηση τῶν προστατευτικῶν μέτρων, ἡ μέριμνα γιὰ τὴν ὑγεία τὴν δική μας καὶ τῶν συνανθρώπων μας, ἡ ἐμπιστοσύνη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἡ εὐκαιρία νὰ δοῦμε τὴν πανδημία ὡς παιδαγωγία καὶ ὡς εὐκαιρία νὰ ἔρθουμε πιό κοντὰ στὸν Ἰατῆρα τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων μας μέσα ἀπὸ τὴν κατ’ ἰδίαν προσευχή ποὺ τὴν εἴχαμε ξεχάσει, εἶναι στοιχεῖα ποὺ ἔγιναν ἀποδεκτὰ ἀπὸ μεγάλη μερίδα τῶν ἐπισκεπτῶν τῆς ἰστοσελίδας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
Ἡ τρίτη παρατήρηση ἔχει νὰ κάνῃ μὲ τὴν τιμὴ ποὺ περιποιεῖ ὁ συγγραφέας στοὺς ὑπηρέτες καὶ θεράποντες καὶ διακόνους τῆς ὑγείας μας, ἰατροὺς καὶ νοσηλευτές. Δὲν εἶναι τόσο ἡ ἄπειρη ἀγάπη του πρὸς τὸν ἅγιο Λουκᾶ, τὸν θαυματουργὸ ἰατρὸ καὶ Ἀρχιερέα τῆς Συμφερούπολης· μπορεῖ νὰ εἶναι μάρτυρας καθημερινῶν θαυμάτων τοῦ ἁγίου, ἀλλὰ ἡ ἐκτίμησή του καὶ ὁ σεβασμός του πρὸς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ὑγείας ἀνέκαθεν ὑπῆρχε. Ἕνας μετρημένος κληρικὸς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπερεκτιμᾷ τὶς δυνάμεις του καὶ νὰ ὑποτιμᾷ τὸ ἔργο αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων ποὺ βρίσκονται ἐκτεθειμένοι ἴσως περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον στὶς ἀσθένειες μέσα στὰ νοσοκομεῖα, στὰ ἐρευνητικὰ κέντρα, στὰ ἐργαστήρια, στὶς κλινικές, στὰ χειρουργεῖα, στοὺς θαλάμους, στὶς ἐντατικές, στὰ ἰατρεῖα. Ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Λουκᾶς, ἐὰν ζοῦσε στὶς μέρες μας, κάτι θὰ εἶχε νὰ πῇ καὶ νὰ συμβουλεύσῃ ἀρνητὲς τοῦ κορωνοϊοῦ ἢ ζηλωτὲς κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, ὑγιεῖς καὶ ἀσθενεῖς. Τὸν εἶδε τὸν πόνο ἀπὸ κοντά· τὸν ἔνιωσε ὁ ἴδιος στὸ κορμί του, στὴν ψυχή του. Καὶ πιστεύω ἀκράδαντα ὅτι δὲν θὰ διαφωνοῦσε ὡς Ἀρχιερέας καὶ ὡς ἰατρὸς οὔτε μὲ τὶς πνευματικὲς παραινέσεις τοῦ Μητροπολίτου μας, οὔτε μὲ τὶς ὑγειονομικῆς χροιᾶς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου. Δὲν ξέρω, ἂν θὰ ζήλευε τὶς ὁμιλίες αὐτές, γιατὶ κι ὁ ἴδιος, ἂν ὑπῆρχε στὴν ἐποχή του τὸ διαδίκτυο, δὲν θὰ ἄφηνε ἀνεκμετάλλευτη τὴν δυνατότητα τῆς τεχνολογίας νὰ μέταφέρῃ ἀπὸ τὸν τόπο τοῦ δικοῦ του ἐγκλεισμοῦ, ἀπὸ τὸν τόπο τῆς μακρινῆς καὶ παγωμένης του ἐξορίας, τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ ποὺ οὔτε δέδεται, οὔτε παλαιώνει, οὔτε χάνεται, οὔτε ἀλλοιώνεται, ἀλλὰ παραμένει ζωντανός καὶ ζωηφόρος, ζωοδότης καὶ τροφοδότης, ὡς ἀπόῤῥοια μιᾶς ἀρχιερατικῆς πορείας μεστὴ ἀπὸ ζωή, γεμάτη ἀπὸ τὴν ζωὴ τοῦ Ἀναστάντος. Ἔχω τὴ γνώμη ὅτι κι ἐκεῖνος, ὅπως κάθε ἀναγνώστης ποὺ θὰ πάρῃ στὰ χέρια του αὐτὸ τὸ βιβλίο τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Παντελεήμονος, θὰ ἀπολάμβανε τὰ πνευματικά ἐδέσματα, γιατὶ ἑτοιμάστηκαν ἀπὸ ἕναν καταξιωμένο σὲφ τοῦ κηρύγματος, ποὺ ἐδῶ καὶ πενῆντα χρόνια δὲν ἄφησε κανένα νὰ πεινάσῃ ἀπὸ λόγο Χριστοῦ...
