Η ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν η ένοπλη εξέγερση την οποία διεξήγαγαν οι Έλληνες επαναστατημένοι εναντίον του Οθωμανικού στρατού με σκοπό την αποτίναξη της Οθωμανικής κυριαρχίαςκαι την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.
Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των Ελλήνων που συντάραξε την οικουμένη το 1821 και ονομάσθηκε Εθνική Παλιγγενεσία συγγένευε με τα Εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που αναπτύχθηκαν στην Ιταλική ,τη γερμανική και γαλλική επικράτεια αλλά και στις βρετανικές κτήσεις της Βόρειας Αμερικής.
Μεγάλη ώθηση στην υπάρχουσα επιθυμία για ελευθερία έδωσαν από τον 18ο αιώνα ο Ευρωπαϊκός διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση, καθώς και η άνθηση της οικονομίας και της παιδείας των Ελλήνων χάρη σε παράγοντες όπως η άνοδος της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης, οι Ναπολεόντιοι πόλεμοι κλπ.
Υπό τις περιστάσεις αυτές αναπτύχθηκε το κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1759 -1821) που προετοίμασε το έδαφος για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.
Το 1814 στις 14 Σεπτεμβρίου τρεις ριζοσπάστες έμποροι μεσαίας οικονομικής εμβέλειας ο Νικόλαος Σκουφάς από το Κομπότι της Άρτας, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από την Πάτμο και ο Εμμανουήλ Ξάνθος από Γιάννενα, ίδρυσαν στην Όδησσό της Ρωσίας τη Φιλική Εταιρεία, μια μυστική και παράνομη οργάνωση στα πρότυπα των μασονικών στοών, που είχε ως στόχο τη συγκέντρωση πόρων και τη δημιουργία δομών για την κήρυξη Επανάστασης και την ίδρυση ανεξάρτητου Εθνικού κράτους.
Την εποχή που ξέσπασε η Ελληνική επανάσταση, το Οθωμανικό κράτος είχε εμπλακεί ήδη,σε δυο συγκρούσεις. Η πρώτη αφορούσε στην εκστρατεία εναντίον του Αλή πασά Τεπενενλή της Ηπείρου ο οποίος απειλούσε με απόσχιση ενός εκτεταμένου τμήματος της αυτοκρατορίας. Η δεύτερη εμπλοκή είχε σχέση με την κήρυξη του πολέμου κατά της περσικής δυναστείας του Κατζάρ. Κατά συνέπεια, οι Οθωμανοί δεν ήταν σε θέση να κινητοποιήσουν το σύνολο των στρατιωτικών τους δυνάμεων για να συγκρουστούν με τους Έλληνες επαναστάτες.
Η επανάσταση κηρύχτηκε την 21 Φεβρουαρίου 1821 στο Γκαλάτσι (πόλη της Ρουμανίας ) από τον Δημήτριο Αργυρόπουλο ( τότε πρόξενο της Ρωσίας) όπου ο Βασίλειος Καραβίας εξουδετέρωσε την Οθωμανική φρουρά. Πρώτη πολεμική πράξη της Επανάστασης ήταν η διάβαση του ποταμού Προύθου στη Μολδαβία από τον αρχηγό της φιλικής εταιρείας Υψηλάντη στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και η είσοδος του στο Ιάσιο.
Στις 24 Φεβρουαρίουο Υψηλάντης εξέδωσε προκήρυξη με τον τίτλο΄΄Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος ΄΄, το ιδεολογικό μανιφέστο της Επανάστασης. Την 1η Μαρτίου 1821 ξεκίνησε την πορεία του προς την Βλαχία, αφού ενώθηκε με τμήματα του Γεωργάκη Ολύμπιου, του Ιωάννη Φαρμάκη και πολλών Ελλήνων εθελοντών.
Σε διεθνές (ευρωπαϊκό ) επίπεδο η είδηση για εξέγερση στα πριγκιπάτα από τον Υψηλάντη δεν έγινε ευνοϊκά δεκτή από τις ισχυρές δυνάμεις της εποχής και μετά από μια σειρά διπλωματικών διεργασιών (Αγγλία , Αυστρία )και πιέσεων ο Τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος αποκήρυξε την εξέγερση και ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ της Κωνσταντινούπολης αφόρησε τον Υψηλάντη και κάλεσε τον πληθυσμό να μείνει υπάκουος στο καθεστώς.
Στην Πελοπόννησο οι προετοιμασίες για την επανάσταση γίνονταν από το 1818 με την κατήχηση στη Φιλική Εταιρεία ηγετικών προσωπικοτήτων ΄΄όπως ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός΄΄.
Σύμφωνα με τον θρύλο της Αγίας Λαύρας η επανάσταση κηρύχθηκε στην Αγία Λαύρα Καλαβρύτων όταν στις 25 Μαρτίου 1821 ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της Αγίας Λαύρας και όρκισε σε αυτό αγωνιστές. Η έναρξη της επανάστασης είχε επιλεγεί ακριβώς επειδή η 25η Μαρτίου είναι η ημέρα του Ευαγγελισμού.
Η αντιμετώπιση της Επανάστασης από την Οθωμανική διοίκηση έγινε μέσα στο νομικό πλαίσιο του ισλαμικού νόμου, της σαρίας (ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας διαβίωσης ) και χρησιμοποιείται ως αναφορά στο ισλαμικό δίκαιο και τον ισλαμικό τρόπο ζωής γενικότερα.
Τα μέτρα καταστολής της επανάστασης περιγράφονται σε φετφά ( ιεροδικαστική γνωμάτευση )και περιλαμβάνεται σε σουλτανικό φιρμάνι. Εκεί αναφέρεται - όπου εκδηλώνεται επανάσταση – να επιτρέπεται η σφαγή των χριστιανών, η απαγωγή γυναικών, ο εξασλαμισμός των παιδιών και η αρπαγή της περιουσίας τους. Σε μέρη που δεν εκδηλώνεται επανάσταση οι Ρωμιοί δεν καταδιώκονται εφόσον εγγυώνται την υποταγή οι πνευματικοί τους αρχηγοί και οι πρόκριτοι με υποθήκη της προσωπικής τους περιουσίας.
Όμως η αλήθεια είναι διαφορετική.
Σημειώθηκαν βιαιότητες και σφαγές στη λυσσαλέα προσπάθεια του κατακτητή να καταπνίξει την επανάσταση . Επιδρομές, καταλήστευση και σφαγές ιερωμένων και προεστών σε Αδριανούπολη, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Σμύρνη, Κυδωνίες, Κω, Ρόδο ,Κρήτη, Κύπρο κ.α.
Ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ και οι σφαγές της Κωνσταντινούπολης (10 Απριλίου 1821).
Η σφαγή της Χίου (30 Μαρτίου - 2 Απριλίου 1821).
Η σφαγή της Σαμοθράκης (1 Σεπτεμβρίου 1821).
Η Άλωση της Νάουσας ( 13 ή 18 Απριλίου 1822).
Η καταστροφή της Κάσου (7-8 Ιουνίου 1824).
Η καταστροφή των Ψαρών (21 Ιουνίου 1824).
Η έξοδος του Μεσολογγίου (10-11 Απριλίου 1826).
Τιμή και Δόξα σε όλους εκείνους που έδωσαν την ζωή τους για την Ελευθερία.
Ελευθερία ή θάνατος!
