Αν και η συνήθεια αυτή μοιάζει εντελώς αθώα, οι ειδικοί διατηρούν σοβαρές επιφυλάξεις, οι οποίες οφείλονται στα ευρήματα μελετών που έχουν δείξει ότι το κινητό δίπλα στο κρεβάτι ταράζει τον ύπνο και μπορεί να προκαλέσει αϋπνία.
Τον περασμένο Νοέμβριο, λ.χ., επιστήμονες από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Μπέργκεν, στη Νορβηγία, έδωσαν στη δημοσιότητα τα ευρήματα μελέτης με 532 φοιτητές, το 90% εκ των οποίων κοιμόταν με το κινητό ενεργοποιημένο δίπλα στο κρεβάτι, που έδειξε ότι είχαν αυξημένο κίνδυνο να πάσχουν από αϋπνία, καθώς και να αδυνατούν να κοιμηθούν νωρίς.
Το καλοκαίρι του 2012, εξάλλου, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ, στη Σουηδία, δημοσίευσαν τα ευρήματα μελέτης με 4.100 εθελοντές, ηλικίας 20-24 ετών, που συσχέτισε την πολύωρη χρήση κινητού με διαταραχές του ύπνου και έντονο στρες.
Τεχνητός φωτισµός
«Το κύριο πρόβλημα με τα κινητά είναι το φως που εκπέμπουν» λέει ο δρ Στάλε Πάλεσεν, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Μπέργκεν και επικεφαλής της νορβηγικής μελέτης.
«Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι η έκθεση στον τεχνητό φωτισμό το βράδυ ενισχύει τους βιολογικούς μηχανισμούς που καθυστερούν τον ύπνο».
Μαζί του συμφωνεί ο δρ Τσαρλς Τσάισλερ, καθηγητής Ιατρικής Υπνου στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, ο οποίος πέρυσι τον Μάιο δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature» ένα άρθρο για τις επιπτώσεις του τεχνητού φωτισμού.
Σύμφωνα με αυτό, τεχνητός φωτισμός δρα ανασταλτικά στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου που ευνοούν τον ύπνο, καθώς και στην παραγωγή της ορμόνης μελατονίνη, η οποία βοηθά στον ύπνο.
Ταυτοχρόνως, διεγείρει τα νευρικά κύτταρα που προκαλούν νοητική εγρήγορση. Με αυτόν τον τρόπο ξεγελά τον εγκέφαλο, ο οποίος νομίζει ότι δεν έχει ακόμα νυχτώσει και έτσι αντιδρά στις προσπάθειές μας να κοιμηθούμε νωρίς.
Αυτός είναι και ο λόγος, σύμφωνα με τον δρα Τσάισλερ, που πολλοί άνθρωποι ελέγχουν τα e-mail τους, κάνουν δουλειές στο σπίτι ή βλέπουν τηλεόραση τα μεσάνυχτα, ενώ φυσιολογικά θα έπρεπε προ πολλού να έχουν πάει για ύπνο.
Μπλε φως. Αν και όλα τα είδη τεχνητού φωτισμού ενεργοποιούν τους βιολογικούς μηχανισμούς που εμποδίζουν τον ύπνο, τα φώτα των κινητών και των κομπιούτερ δημιουργούν περισσότερα προβλήματα, κατά τον δρα Τσάισλερ - και τα προβλήματα αυτά αρχίζουν πριν καν αποκοιμηθούμε.
Αιτία γι' αυτό είναι το χρώμα του φωτός που εκπέμπουν, κατά τη δρα Ντέμπρα Σκένε, καθηγήτρια Νευροενδοκρινολογίας στο Τμήμα Βιοχημείας και Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου του Σάρεϊ.
«Το φως δεν είναι λευκό, αλλά συνδυασμός διαφορετικών χρωμάτων» εξηγεί. «Το φως που εκπέμπουν τα κινητά, τα τάμπλετ και οι ηλεκτρονικοί αναγνώστες (e-book readers) περιέχει πολύ μπλε χρώμα, στο οποίο είναι εξαιρετικά ευαίσθητα τα φωτοευαίσθητα κύτταρα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών».
Ετσι, όταν κάποιος είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι και διαβάζει στο κινητό ή στο τάμπλετ του, είναι πιθανότερο να νυστάξει πιο αργά απ' ό,τι αν διάβαζε ένα βιβλίο υπό το φως της ηλεκτρικής λάμπας στο κομοδίνο του.
Η ένταση του τεχνητού φωτισμού, η διάρκεια της έκθεσης, η απόσταση των ματιών από την πηγή του αλλά και η ώρα της ημέρας επίσης παίζουν ρόλο στη διαταραχή του βιολογικού ρολογιού, κατά τη δρ. Σκένε.
«Οταν κρατάει κάποιος μια πολύ φωτεινή οθόνη κοντά στο πρόσωπό του στις 2 το πρωί, ουσιαστικά κάνει ό,τι μπορεί για να μη νυστάξει» λέει. Αυτός είναι και ο λόγος που, παρότι και οι οθόνες της τηλεόρασης εκπέμπουν μπλε φως, δεν μας κρατούν εύκολα ξύπνιους.
Στη διάρκεια του ύπνου. Ούτε την ώρα που κοιμόμαστε, όμως, τελειώνουν τα βάσανά μας, καθώς ακόμα και μια απειροελάχιστη έκθεση στο φως στη διάρκεια του ύπνου είναι αρκετή για να τον διαταράξει.
«Μελέτες έχουν δείξει ότι τα κινητά στο υπνοδωμάτιο επηρεάζουν τα μη REM στάδια του ύπνου, στα οποία ο ύπνος είναι βαθύς και το να ξυπνήσει κάποιος πολύ δύσκολο» εξηγεί ο δρ. Γουίλιαμ Κόλερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Υπνου της Φλόριδας και εκπρόσωπος της Αμερικανικής Ακαδημίας Ιατρικής Υπνου (AASM).
«Η διαταραχή στα στάδια αυτά έχει σχετιστεί με έλλειψη συγκέντρωσης, πόνους στο σώμα και μειωμένη αποδοτικότητα την επόμενη ημέρα».
Εάν, εξάλλου, μας ξυπνήσει το κινητό, είναι πιθανότερο να δυσκολευτούμε να ξανακοιμηθούμε, κατά τον δρα Γκάι Μίντοουζ, ειδικό σε θέματα φυσιολογίας του ύπνου από το Λονδίνο.
«Ο ύπνος δεν είναι κάτι ενιαίο, αλλά αποτελείται από 4-5 κύκλους, στους οποίους παρεμβάλλονται βραχέα διαστήματα έγερσης, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν αντιλαμβανόμαστε» εξηγεί.
«Εάν τη στιγμή της παροδικής αφύπνισης επέμβει ένα εξωτερικό ερέθισμα (λ.χ. η ενεργοποίηση της οθόνης του κινητού ή η δόνηση από ένα εισερχόμενο μήνυμα), μπορεί κάποιος να ξυπνήσει τελείως.
Και αν κάνει το λάθος εκείνη την ώρα να διαβάσει το μήνυμα, θα διεγείρει τα νοητικά τμήματα του εγκεφάλου και είναι πολύ πιθανό να μην μπορεί στη συνέχεια να ξανακοιμηθεί».
Ποια είναι η λύση; «Κινητά, τάμπλετ, κομπιούτερ, αλλά και τηλεοράσεις, κονσόλες παιχνιδιών και κάθε είδους ηλεκτρονική συσκευή δεν έχουν καμία θέση στο υπνοδωμάτιο» λέει ο δρ Πάλεσεν. «Επιπλέον, η χρήση αυτών των συσκευών πρέπει να σταματά 2-3 ώρες πριν πάει κάποιος για ύπνο».
