Ένα από τα συστατικά της διατροφής που ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση είναι το κάλιο. Το κάλιο είναι ο σημαντικότερος παράγοντας ρύθμισης του όγκου των ενδοκυττάριων υγρών καθώς και της οξεοβασικής ισορροπίας στα κύτταρα. Επηρεάζει επίσης τη σύσπαση των λείων μυϊκών ινών και έτσι είναι απαραίτητο για τη διατήρηση του καρδιακού παλμού και της αρτηριακής πίεσης. Επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες δείχνουν ότι το κάλιο παίζει ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο και στους υπερτασικούς (He & MacGregor, 1999). Σε άτομα με φυσιολογική πίεση, ή με υπέρταση, που συμμετείχαν σε μια διπλά-τυφλή ελεγχόμενη έρευνα, παρατηρήθηκε ότι η λήψη συμπληρωμάτων Κ (1300-1500mg καθημερινά) μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση. Το κάλιο είναι συστατικό όλων των ζωντανών κυττάρων, επομένως όλα τα τρόφιμα που τα κύτταρα τους έχουν μείνει ανέπαφα αποτελούν καλές πηγές του. Δηλαδή, όλα τα φρέσκα τρόφιμα είναι πλούσιες πηγές καλίου. Σε μια δυτικού τύπου διατροφή, οι μεγαλύτερες ποσότητες καλίου προέρχονται από τα φρούτα, τα λαχανικά (η μπανάνα, η πατάτα και το σπανάκι είναι καλές πηγές) και το γάλα.
Το κάλιο μπορεί να μειώσει την πίεση του αίματος, ωστόσο υπάρχει μεγαλύτερη συσχέτιση της αναλογίας καλίου/ νατρίου με την πίεση του αίματος παρά μόνο με το κάλιο. Τα κάλιο και το νάτριο δρουν ανταγωνιστικά στον οργανισμό. Έτσι, μια αυξημένη πρόσληψη καλίου έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη αποβολή νατρίου και νερού οδηγώντας σε μείωση του όγκου αίματος γεγονός που μειώνει την αρτηριακή πίεση. Το νάτριο αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα ρύθμισης του όγκου των εξωκυττάριων υγρών , συμμετέχει στην οξεοβασική ισορροπία του αίματος και βοηθά στη μετάδοση των νευρικών ώσεων από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο. Σημαντικό ποσοστό των ατόμων (30 με 50% του πληθυσμού) εμφανίζουν ευαισθησία στις συνέπειες της αυξημένης πρόσληψης νατρίου με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν υπέρταση. Η κυριότερη πηγή νατρίου στη διατροφή είναι το χλωριούχο νάτριο, το γνωστό μας αλάτι που προστίθεται στα τρόφιμα κατά την επεξεργασία τους (είτε τη βιομηχανική επεξεργασία είτε κατά το μαγείρεμα). Έτσι, για μια διατροφή χαμηλή σε νάτριο, που συστήνεται στα υπερτασικά άτομα, καλό είναι να αποφεύγονται τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα όπως τα αλλαντικά, οι κονσέρβες, τα αλμυρά τυριά, τα πατατάκια, οι έτοιμες συσκευασμένες σάλτσες. Επίσης θα πρέπει να περιορίζεται πολύ η προσθήκη αλατιού στο μαγείρεμα.
Όπως είπαμε, η διατροφή είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση. Η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους είναι πολύ σημαντική. Ειδικά για τα υπέρβαρα/ παχύσαρκα άτομα (που συχνά έχουν υπέρταση) μόνο η απώλεια ενός 10% του παρόντος βάρους τους, μπορεί να επιφέρει μείωση ως και 5-20 mm Hg. Διατροφικές συστάσεις για την υπέρταση δίνονται από τη δίαιτα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension δηλαδή «Διατροφικές Προσεγγίσεις για την Αντιμετώπιση της Υπέρτασης»). Το εν λόγω διατροφικό πλάνο δημιουργήθηκε από ερευνητές με τη χρηματοδότηση του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ. Αυτή συστήνει αυξημένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών (συνολικά 5-6 μερίδες/ ημέρα), γαλακτοκομικών με χαμηλά λιπαρά και γενικότερη μειωμένη πρόσληψη χοληστερόλης (<200mg/ ημέρα) και κορεσμένου λίπους (<7% της ενεργειακής πρόσληψης). Μέσα από την αυξημένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών δίνεται έμφαση στο κάλιο το οποίο όπως είδαμε ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση. Επίσης, η DASH επισημαίνει και την επαρκή πρόσληψη ασβεστίου και μαγνησίου ως σημαντικούς παράγοντες (ιχνοστοιχεία που μπορεί να επηρεάσουν την πίεση του αίματος). Ακόμη, ένας σημαντικός περιορισμός που θέτει είναι η μείωση της πρόσληψης νατρίου στα 2,3 γρ/ημέρα δηλαδή 6 gr αλάτι/ ημέρα που μεταφράζεται σε 1 κουταλάκι του γλυκού συνολικά. Ακόμη, συστήνεται μια λογική κατανάλωση αλκοόλ
(2 ποτά την ημέρα για τους άνδρες, 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και τους άνδρες με μικρότερο σωματικό βάρος).
Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης το 2007 αναγνώρισε τη δίαιτα DASH δηλώνοντας ότι: «Την τελευταία δεκαετία η αυξημένη πρόσληψη καλίου και οι διατροφικές συνήθειες που βασίζονται στη διατροφή DASH έχουν αναγνωρισθεί ως παράγοντες οι οποίοι μεταξύ άλλων συμβάλλουν στην μείωση της αρτηριακής πίεσης». Ακόμη, σημαντικός παράγοντας για την προσπάθεια ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης είναι και η τακτική σωματική άσκηση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει τουλάχιστον 30 λεπτά σωματική άσκηση την ημέρα για τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.
Για τη θεραπεία της υπέρτασης συχνά χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι τα διουρητικά, οι β-ανταγωνιστές, οι αναστολείς ΜΕΑ και οι αναστολείς των διαύλων ασβεστίου. Πρέπει να αναφερθεί ότι κάποια από τα συνήθη διουρητικά (θειαζιδικά διουρητικά) αυξάνουν την απέκκριση καλίου και μαγνησίου από τον οργανισμό, γι αυτό θα πρέπει να φροντίζουν τα άτομα να έχουν επαρκή πρόσληψη αυτών από τη διατροφή. Πρέπει ακόμη να γίνει σαφές ότι η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει οπωσδήποτε να συνδυάζεται με αλλαγές στον τρόπο ζωής και στη διατροφή για τη θεραπεία της υπέρτασης.
Συμπερασματικά, η υπέρταση είναι μια ύπουλη νόσος διότι συχνά είναι ασυμπτωματική (χωρίς συμπτώματα) και διότι μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές υγείας. Για την αντιμετώπισή της θα πρέπει να γίνονται αλλαγές στον τρόπο ζωής: να ακολουθείται μια διατροφή πλούσια κάλιο- σημείο κλειδί στη ρύθμιση της πίεσης- μέσα από τα πρότυπα της δίαιτας DASH, συστηματική σωματική δραστηριότητα και πιθανώς κάποια επικουρική φαρμακευτική αγωγή.
