Για να τα πάρουμε από την αρχή όμως τα πράγματα θα πρέπει να δούμε τι σημαίνει  αλλεργία. H λέξη δημιουργήθηκε από τον Αυστριακό γιατρό Κλέμενς Φον Πιρκέτ το 1906 από τις αρχαιοελληνικές “ἄλλος” και “ἔργον”. Όπως φανερώνει και η ετυμολογία της, η λέξη σημαίνει την ασυνήθιστη, υπερβολική και μη-αναμενόμενη αντίδραση του οργανισμού έναντι μιας ξένης  προς τον οργανισμό,  ουσίας,  που λέγεται αλλεργιογόνο και η οποία συνήθως είναι αβλαβής όπως π.χ. οι γύρεις.

Στους περισσότερους ανθρώπους η επαφή με το αλλεργιογόνο είναι ασυμπτωματική και ακίνδυνη. Μπορεί δηλαδή ο καθένας να φάει οτιδήποτε, να πάρει κάποιο φάρμακο, να πάει βόλτα στην εξοχή, χωρίς να εμφανίσει κάποιο πρόβλημα. Ένα άτομο όμως που είναι ευαισθητοποιημένο έναντι ενός συγκεκριμένου αλλεργιογόνου, όταν έρθει σε επαφή με αυτό είτε μέσω αναπνοής, είτε μέσω τροφής είτε παίρνοντας το ως φάρμακο θα εκδηλώσει μια σειρά συμπτωμάτων που  μπορεί να ποικίλλουν από αυτά της αλλεργικής ρινίτιδας με ή χωρίς συνοδό επιπεφυκίτιδα, μέχρι απειλητικές για τη ζωή αλλεργικές αντιδράσεις όπως π.χ. μετά από νυγμό μέλισσας ή σφήκας.

Πώς όμως γίνεται κάποιος αλλεργικός;

Σήμερα είναι γνωστό ότι η οικογενειακή (γενετική) προδιάθεση σε συνδυασμό με το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση των αλλεργικών παθήσεων. Προηγείται πάντα μια περίοδος ευαισθητοποίησης του ασθενούς η οποία μπορεί να είναι από ένα έως αρκετά χρόνια. Κατά την περίοδο αυτή, ο ασθενής έρχεται σε επαφή με το αλλεργιογόνο, το οποίο μπορεί να είναι γύρη, ακάρεα οικιακής σκόνης, τρίχωμα σκύλου ή γάτας κ.λ.π. χωρίς να εμφανίζει συμπτώματα. Κάποια στιγμή όμως, η οποία δεν μπορεί να καθορισθεί εκ των προτέρων πότε θα είναι, ο οργανισμός αναπτύσσει αντισώματα (ειδικές IgE ανοσοσφαιρίνες). Τα αντισώματα αυτά βρίσκονται πάνω σε κύτταρα που λέγονται μαστοκύτταρα και βρίσκονται σε όλους τους βλεννογόνους π.χ. της μύτης, των οφθαλμών, των βρόγχων και στο δέρμα. Τα αντισώματα αυτά μόλις έρθουν σε επαφή με το αλλεργιογόνο, όπως η γύρη, το οποίο π.χ. στην μύτη έρχεται μέσω του αέρα που αναπνέουμε, αντιδρούν εναντίον του, αντιμετωπίζοντάς το ως εχθρό σε μια προσπάθεια να το αποβάλλουν από τον οργανισμό. Από την αλλεργική αυτή αντίδραση προκαλείται η αλλεργική φλεγμονή που ανάλογα με την εντόπιση εκδηλώνεται με συμπτώματα ρινίτιδας ή άσθματος ή με κνιδωτικά εξανθήματα στο δέρμα.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα αλλεργικά νοσήματα το χειμώνα;

Η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα πολύ συχνά εμφανίζονται και τους χειμερινούς μήνες και χαρακτηρίζονται ως χρόνια ή εμμένουσα αλλεργική ρινίτιδα και ολοετές βρογχικό άσθμα αντίστοιχα.

Η χρόνια αλλεργική ρινίτιδα έχει συμπτώματα που εμφανίζονται σχεδόν καθημερινά με κυρίαρχο σύμπτωμα τη μόνιμη ρινική συμφόρηση [“μπούκωμα”], με συχνό επακόλουθο την επιπλοκή της με παρραρινοκολπίτιδα.

Το βρογχικό άσθμα είναι χρόνια νόσος των πνευμόνων. Χαρακτηρίζεται από μόνιμη φλεγμονή των αεραγωγών που με τη σειρά της προκαλεί υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων και στένωση των αεραγωγών. Η υπεραντιδραστικότητα αυτή εκδηλώνεται με βήχα, ο οποίος είναι συνήθως ξηρός και εμφανίζεται νωρίς το πρωί και αργά το βράδυ και η στένωση των αεραγωγών με αίσθημα βάρους ή πίεσης στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή και συριγμό στην εκπνοή (“βράσιμο”, ή “γατάκια”).  Συνυπάρχει πολύ συχνά με αλλεργική ρινίτιδα. Μάλιστα θεωρείται ότι σε πολλές περιπτώσεις, η εκδήλωση βρογχικού άσθματος είναι μια από τις πλέον σοβαρές επιπλοκές της αλλεργικής ρινίτιδας. Οι στατιστικές λένε ότι οι πάσχοντες από αλλεργική ρινίτιδα, εμφανίζουν 30-85% πιθανότητα να εκδηλώσουν την ίδια περίοδο και συμπτώματα βρογχικού άσθματος.

Τα αλλεργιογόνα που είναι υπεύθυνα για την εκδήλωση χρόνιας αλλεργικής ρινίτιδας και άσθματος το χειμώνα είναι συνήθως τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και οι μύκητες. Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι αόρατοι διά γυμνού οφθαλμού, μικροσκοπικοί οργανισμοί και είναι το κοινότερο αεροαλλεργιογόνο παγκοσμίως. Στην Ελλάδα τα πιο συχνά είναι το Dermatophagoides pteronyssinus και το Dermatophagoides farinae. Οι μικροοργανισμοί αυτοί είναι αρθρόποδα και τρέφονται από  τα νεκρά κύτταρα της επιδερμίδας μας. Δεν μας δαγκώνουν και έτσι δεν μεταδίδουν ασθένειες. Tα αλλεργιογόνα βρίσκονται στα απεκκρίματά τους. Οι ιδανικές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας είναι αυτές ενός συνηθισμένου σπιτιού. Υπάρχουν παντού αλλά βρίσκονται σε πολύ μεγάλους αριθμούς σε μαξιλάρια, μοκέτες, στρώματα, υφασμάτινα έπιπλα, κουρτίνες, χαλιά, κι όπου αλλού συγκεντρώνεται σκόνη. Σε ένα γραμμάριο, οικιακής σκόνης μπορεί να βρίσκονται από 100 μέχρι και 15.000 ακάρεα. Στα σπίτια μας πολλαπλασιάζονται όλο το χρόνο αλλά τα συμπτώματα είναι πολύ μικρότερης έντασης το Καλοκαίρι αφού φεύγουν κουβέρτες και χαλιά και τα παράθυρα είναι περισσότερες ώρες ανοικτά. Αν σκεφτείτε ότι το 25-30% της ημέρας μας το περνάμε στην κρεβατοκάμαρα, παρέα με τα ακάρεα, καταλαβαίνετε γιατί πρέπει να αφαιρεθούν όλα τα χαλιά, μοκέτες, φλοκάτες, πατάκια ιδιαίτερα σε αυτό το δωμάτιο.

Πρέπει να τονιστεί ότι τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται στη χώρα μας, αύξηση των εξάρσεων βρογχικού άσθματος το χειμώνα δυσανάλογα σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα. Είναι πολύ πιθανό  αυτό να οφείλεται στην επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από σωματίδια που προέρχονται από την αλόγιστη χρήση τζακιών με καύση ακατάλληλων υλικών στα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση σωματιδίων τα οποία λόγω του πολύ μικρού τους μεγέθους, καταλήγουν βαθιά μέσα στους πνεύμονες όπου μπορούν να παραμείνουν επί μήνες, προκαλώντας δομικές βλάβες και χημικές αλλοιώσεις

Η αντιμετώπιση των αλλεργικών παθήσεων του αναπνευστικού στηρίζεται πρώτον, στην αποφυγή του υπεύθυνου αλλεργιογόνου με τη λήψη αντίστοιχων μέτρων, δεύτερον στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με φαρμακευτική θεραπεία και τρίτον, στην απαλλαγή, δηλαδή στην πλήρη ίαση μέσω ανοσοθεραπείας ή θεραπείας απευαισθητοποίησης όταν πληρούνται οι ανάλογες προϋποθέσεις. Ο Αλλεργιολόγος σας θα σας δώσει τις κατάλληλες οδηγίες και την αντίστοιχη θεραπεία, μόλις επιβεβαιωθεί η διάγνωση μέσω του ειδικού αλλεργιολογικού ελέγχου.

Κνίδωση - Κνίδωση εκ ψύχους.

Με τον όρο κνίδωση εννοούμε την εμφάνιση ερυθρών δερματικών βλαβών που συνήθως εξέχουν από το δέρμα σχηματίζοντας πομφούς. Τα εξανθήματα συνοδεύονται συνήθως από κνησμό και το καθένα από αυτά διαρκεί λιγότερο από 18-24 ώρες. Αυτό όμως που συμβαίνει είναι να εξαφανίζονται σταδιακά τα εξανθήματα κατά τόπους, αλλά ταυτόχρονα να εμφανίζονται καινούρια σε διαφορετικά σημεία του δέρματος εντός του 24ώρου, οπότε η συνολική διάρκεια των εξανθημάτων να είναι πολύ μεγσλύτερη. Συνήθως εμφανίζονται κατά τόπους, αλλά μπορεί να εκδηλωθούν και σε όλο το σώμα ταυτόχρονα. Πολύ συχνά μπορεί να συνυπάρχει αγγειοοίδημα, δηλαδή πρήξιμο στα δάκτυλα των χεριών ή στο πρόσωπο. Το χειμώνα, οι κνιδώσεις μπορεί να εκδηλωθούν πολύ συχνά λόγω μιας ιογενούς λοίμωξης, ή λόγω φαρμάκων που παίρνουμε για να αντιμετωπίσουμε ένα εμπύρετο. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να είναι αντιπυρετικά, όπως η ασπιρίνη που, κάποιες φορές μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση εξανθημάτων καθώς και αντιβιοτικά με πιο συχνά τα πενικιλλινούχα. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να διακοπούν  άμεσα όλα τα φάρμακα και να ζητηθεί επειγόντως ιατρική βοήθεια.

Μια σχετικά σπάνια, αλλά και επικίνδυνη αλλεργική πάθηση, είναι η κνίδωση εκ ψύχους.

Η κνίδωση εκ ψύχους είναι μια μορφή κνίδωσης, που εκδηλώνεται μετά από έκθεση σε  απότομη μεταβολή θερμοκρασίας από θερμό σε ψυχρό ή μετά από παραμονή σε χαμηλή θερμοκρασία για διάστημα που ποικίλλει σε κάθε ασθενή. Όσο πιο απότομη είναι η μεταβολή της θερμοκρασίας ή όσο πιο μεγάλο είναι το διάστημα έκθεσης σε χαμηλή θερμοκρασία, τόσο πιο έντονα είναι τα συμπτώματα που μπορεί να εκδηλωθούν και που μπορεί να φτάσουν σε ακραίες περιπτώσεις μέχρι και πτώση αρτηριακής πίεσης. Η κνίδωση εκ ψύχους εκδηλώνεται επίσης πολύ συχνά και το καλοκαίρι, στη θάλασσα μετά από απότομη είσοδο στο νερό.  

Είναι απαραίτητη η σωστή διάγνωση από τον Αλλεργιολόγο, ώστε να αναγνωρισθεί η αιτία και να αντιμετωπιστεί κατάλληλα. Αυτό γίνεται μα την αποφυγή απότομης έκθεσης σε χαμηλή θερμοκρασία και με τη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Το σημαντικότερο είναι να αποφευχθεί η εκδήλωση σοβαρών αντιδράσεων, η λεγόμενη συστηματική αναφυλακτική αντίδραση η οποία είναι πιθανή όταν ο ασθενής εκτεθεί απότομα σε μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας  προς το ψυχρό. Χορηγούνται αντιϊσταμινικά και θεραπεία αντιμετώπισης οξέος επεισοδίου που ανάμεσα στα άλλα, περιλαμβάνει και αυτοενιέμενη ένεση αδρεναλίνης, η οποία είναι σε τέτοια μορφή, ώστε ο ασθενής να μπορεί να την κάνει μόνος του, βάσει των οδηγιών που έχει λάβει.