Υπάρχει όμως γενετική προδιάθεση, καθώς τα παιδιά γονέων που τραυλίζουν είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν και εκείνα τραυλισμό. Εξάλλου, τα αγόρια τραυλίζουν πιο συχνά από τα κορίτσια σε αναλογία 4 προς ένα!
Ο τραυλισμός μπορεί να είναι διαφόρων μορφών: Επαναλαμβανόμενοι ήχοι πχ κ-κ-κ-κ-κ-καρέκλα, ή παρατεταμένοι ήχοι σσσσσχολείο. Άλλα παιδιά κάνουν παύσεις μέσα στις συλλαβές ή μέσα στις λέξεις και άλλα δεν έχουν ρέοντα και ομαλό λόγο. Κάποια μάλιστα αγχώνονται τόσο πολύ στην προσπάθειά τους να μιλήσουν σωστά που αποκτούν κάποια τικ των χεριών ή μορφασμούς του προσώπου.
Ο τραυλισμός δεν είναι απλά μια διαταραχή λόγου, είναι μια διαταραχή επικοινωνίας. Μπορεί να μειώσει την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση ενός παιδιού, να επηρεάσει τις σχέσεις του με άλλα παιδιά και να παρεμποδίσει την εκπαίδευσή του. Έτσι το παιδί μπορεί να αποφεύγει να μιλάει και να αποφεύγει την κοινωνική επαφή, φοβούμενο μήπως πέσει θύμα κοροϊδίας ή σχολικού εκφοβισμού. Ένα τέτοιο παιδί συχνά διαλάθει της διάγνωσης από γονείς και εκπαιδευτικούς.
Βέβαια, τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει για τα περισσότερα παιδιά 2-5 χρόνων, τα οποία παρουσιάζουν έναν «παροδικό» τραυλισμό, σε περιόδους ταχείας ανάπτυξης του λόγου, και τον εκδηλώνουν κυρίως όταν είναι ενθουσιασμένα με κάτι.
Όμως, αν τα επεισόδια αυτά συμβαίνουν συχνά, μπορεί να προκαλέσουν ένταση και σ' αυτόν που μιλάει και σε εκείνον που ακούει. Ανυπόμονοι ενήλικες μπορεί να πιέσουν το παιδί να μιλήσει πιο γρήγορα, πιο καθαρά, πιο σωστά, το διακόπτουν, το διορθώνουν και αρχίζουν να μιλούν αντί για εκείνο, επιδεινώνοντας το πρόβλημα.
Πως θα βοηθήσουμε το παιδί;
Αρχικά, καλό θα ήταν το παιδί να εκτιμηθεί από ειδικό Παιδίατρο-Αναπτυξιολόγο για να αξιολογηθούν όλες οι πτυχές της ανάπτυξης του. Η θεραπευτική παρέμβαση περιλαμβάνει όλη την οικογένεια, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του λόγου και της κοινωνικής επαφής του παιδιού σ'αυτά τα ευαίσθητα χρόνια.
Σε περίπτωση που ο τραυλισμός επιμένει, καλό είναι να καταφεύγουμε στην πρώιμη λογοθεραπευτική παρέμβαση, που μπορεί να αποτρέψει τον μόνιμο τραυλισμό. Μάλιστα οι έρευνες δείχνουν πως η διάρκεια της θεραπείας στα παιδιά είναι μικρότερη από ότι στους ενήλικες, 8 εβδομάδες με ένα χρόνο.
Η θεραπεία έχει άριστα αποτελέσματα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, με ποσοστά επιτυχίας 95%. Ακόμα και αν δεν είμαστε σίγουροι ότι τα παιδιά αυτά θα μιλούσαν κάποια μέρα καθαρά και ομαλά και χωρίς θεραπεία, η παρέμβαση αυτή με κανέναν τρόπο δεν βλάπτει το παιδί και κανένας γονιός δεν θα ήθελε να στερήσει από το παιδί του την ευκαιρία να βελτιώσει τον λόγο του και άρα την αυτοεκτίμηση και την κοινωνικότητα του.
Στη συνέχεια, δίνονται μερικές απλές συμβουλές στους γονείς για να βοηθηθούν εκείνοι και το παιδί τους:
• Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας για τον τραυλισμό του παιδιού.
• Μην πιέζετε ένα παιδί να μιλήσει ρωτώντας το πολλές ερωτήσεις, αφήστε το να σας οδηγήσει στο παιχνίδι, χωρίς εσείς να του μιλάτε πολύ.
• Κάντε το παιδί σας να καταλάβει ότι αναγνωρίζετε το πρόβλημα του, αλλά εξηγείστε του ότι είναι προσωρινό.
• Χρησιμοποιείστε στρατηγικές συμπεριφοράς για να επιβραβεύστε την σωστή επικοινωνία και την κοινωνικότητα.
• Προσπαθήστε να βρείτε λίγο χρόνο με το παιδί μόνο του, για να μην αποσπάται από το θόρυβο και την ανταγωνιστικότητα των άλλων παιδιών.
• Μην προσπαθείτε να έχετε άμεση βλεμματική επαφή διαρκώς με το παιδί, καθώς αυτό μπορεί να το κάνει να νιώθει άβολα.
• Χρησιμοποιείτε συχνά οπτικά ερεθίσματα μαζί με τα λεκτικά για να ενισχύετε την μνήμη και την κατανόηση και έτσι να μειώνετε το άγχος.
• Ακούστε τι έχει να σας πει. Αν δεν μιλά καθαρά ή τραυλίζει, επαναλάβετέ το σαν να συμφωνείτε, πχ«το αρκουδάκι κοικοικοιμάται»- «ναι, το αρκουδάκι κοιμάται», αλλά όχι πολύ συχνά, 2-3 φορές την ημέρα.
• Μην αποφεύγετε το βλέμμα του όταν τραυλίζει. Αν δυσκολεύεται πολύ, μπορείτε να του πείτε « το ξέρω ότι είναι δύσκολο μερικές φορές, εννοείς...;» ή «θες να το πούμε μαζί;» ή «θες να το πούμε αργότερα;».
• Επιβραβεύστε το παιδί σας για καθαρό, αβίαστο και ομαλό λόγο: «τι ωραία που το είπες αυτό!», αλλά όχι πολύ συχνά, 2-3 φορές την ημέρα.
• Ακούστε το με προσοχή χωρίς να το διακόψετε και τελειώστε με «μου άρεσε που συζητήσαμε για το τι έγινε σήμερα στο σχολείο». Έτσι θα τονώσετε την αυτοπεποίθηση του.
• Μην χρησιμοποιείτε δύσκολες λέξεις και εκφράσεις.
• Δοκιμάστε να μιλάτε πιο αργά και πιο καθαρά.
• Μην βιάζεστε να ολοκληρώσετε την πρότασή του.
• Κάνετε μια λίστα με παράγοντες που έχουν θετική ή αρνητική επίδραση στο παιδί σας.
• Τα τραγούδια βοηθούν πολύ γιατί τα περισσότερα παιδιά δεν τραυλίζουν όταν τραγουδούν.
• Μην πιέσετε ποτέ ένα παιδί που τραυλίζει να διαβάσει μπροστά σε άλλους.
• Βρείτε χρόνο να ασχοληθείτε με το παιδί σας με δραστηριότητες; Που δεν απαιτούν πολλή ομιλία, όπως τα σπορ. Έτσι θα χαλαρώσει, θα περάσει όμορφα και μπορεί να εμφανίσει αυτόματα ρέοντα λόγο.
Της Κωνσταντίνας Γκόλτσιου,
Παιδιάτρου - Αναπτυξιολόγου, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
