Τους τρεις τελευταίους μήνες ήταν, η Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου), η Ημέρα κακοποιημένων Παιδιών (19 Νοεμβρίου) και πριν λίγες μέρες (3 Δεκεμβρίου) η Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Τρεις σημαντικές μέρες για την κοινωνία μας που πρέπει να αφυπνίζουν τα βαθιά αισθήματα και συναισθήματά μας για τον συνάνθρωπό μας και φυσικά να τα διατηρούμε στην καθημερινότητά μας.
Ιδιαίτερα αυτές τις γιορτινές μέρες που πλησιάζουν και είναι γεμάτες αγάπη και αισιοδοξία και με αφορμή την τρέχουσα επικαιρότητα, κρίναμε πως μιας συνέντευξη με έναν εξαιρετικό άνθρωπο που «ζει» ο ίδιος την αναπηρία, επιστήμονα ψυχίατρο, την προσωπικότητα που εμπνέει αισιοδοξία για την ζωή και την δημιουργία, τον Ευρωβουλευτή Στέλιο Κυμπουρόπουλο, κάτι θα προσφέρει στην τοπική μας κοινωνία.
Τα ερωτήματα που παραθέτουμε προς τον Στέλιο Κυμπουρόπουλο, είναι αποτέλεσμα συζήτησης που είχαμε με δύο Προέδρους κοινωνικών φορέων της Βέροιας, τον Πρόεδρο της «Πρωτοβουλίας για το Παιδί» Νίκο Καρατόλιο και τον Πρόεδρο του «Συλλόγου Οικογενειών και Φίλων για την Ψυχική Υγεία», Γιώργο Σαλιάγκα.
Τι ρωτήσαμε και τις μας απάντησε ο Ευρωβουλευτής Στέλιος Κυμπουρόπουλος ο οποίος πριν κάποιους μήνες είχε επισκεφθεί και τους δύο κοινωνικούς φορείς:
1.Πως προχωρά η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας σχετικά με τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και την ψυχολογική στήριξη αυτών και των οικογενειών τους;
Μπορούμε να πούμε, ότι τα τελευταία τρία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα στο πεδίο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας, κι αυτό, χάρη στην επιμονή των στελεχών της Κυβέρνησης, που χάραξαν ένα φιλόδοξο εθνικό σχέδιο δράσης για την ψυχική υγεία, και μάλιστα, σε μία ιδιαίτερα απαιτητική υγειονομικά και δημοσιονομικά εποχή. Μία εξαιρετικά σημαντική πρωτοβουλία, υπό την εποπτεία της Υφυπουργού Υγείας, κας Ζωής Ράπτη, είναι η ανάπτυξη 104 δομών με εξειδικευμένες υπηρεσίες για παιδιά, εφήβους και ηλικιωμένους στο εσωτερικό της κοινότητας, καθώς και η δημιουργία 8 νέων κέντρων πρώιμης παρέμβασης στην ψύχωση. Αυτές οι υπηρεσίες αναμένεται βοηθήσουν δεκάδες συμπολίτες μας πανελλαδικά, είτε έρχονται για πρώτη φορά αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας είτε αντιμετωπίζουν κάποια χρόνια ψυχική νόσο, οι ίδιοι ή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους, να μπορούν να λαμβάνουν άμεση και ουσιαστική υποστήριξη και φροντίδα για τα ζητήματα αυτά. Η δημιουργία σύγχρονων δομών στη γειτονιά και στην κοινότητα, όπου οι πολίτες θα μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε συμβουλευτικές και θεραπευτικές υπηρεσίες αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς τον τελικό στόχο, που είναι η σταδιακή επίτευξη της αποϊδρυματοποίησης των ψυχικά πασχόντων και η ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας.
2. Υπάρχει παντελής έλλειψη δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε ορισμένες περιοχές, όπως π.χ. στην Ημαθία. Τι θα γίνει στον τομέα αυτό πέρα από κατά καιρούς υποσχέσεις;
Αυτή τη στιγμή, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι επιχειρείται ενός είδους «ανοικοδόμηση» του τομέα της ψυχικής υγείας στη χώρα μας. Σύμφωνα με τις ενέργειες του αρμόδιου τμήματος του Υπουργείου Υγείας, βασικός στόχος των αρμόδιων Υπουργών και Υφυπουργών είναι να καταστεί η ψυχική υγεία ένα αγαθό προσιτό για κάθε πολίτη σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Προς το σκοπό αυτό, μάλιστα, πριν από λίγο καιρό ολοκληρώθηκε η χαρτογράφηση και η αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας πανελλαδικά, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Στόχος αυτών των ενεργειών ήταν, μεταξύ άλλων, να μπορέσουν να εντοπιστούν τυχόν περιοχές ανά την Ελλάδα με περιορισμένη πρόσβαση σε σχετικές υπηρεσίες και σε επόμενο στάδιο, να ενισχυθούν. Μάλιστα, ήδη τη στιγμή που μιλάμε, έχουν ενεργοποιηθεί ορισμένες από τις Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας, επιχειρώντας την προσέγγιση των κατοίκων σε ακριτικές και δυσπρόσιτες περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό, κομβικής σημασίας θεωρείται και η ταχεία ανάπτυξη υπηρεσιών «τηλε-ψυχιατρικής», υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, για όσους πολίτες αδυνατούν να έλθουν σε επαφή με φυσική παρουσία με τους επαγγελματίες υγείας. Τέλος, μία ακόμη σημαντική πρωτοβουλία, που εδραιώθηκε στα χρόνια της πανδημίας και που δρα συνεπικουρικά στην προσπάθεια σχεδιασμού ενός πανελλαδικού δικτύου υπηρεσιών ψυχικής υγείας, είναι η δημιουργία της Γραμμής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, η οποία λειτουργεί όλο το 24ωρο, ανώνυμα και δωρεάν. Μέσω αυτής της Γραμμής, οι πολίτες μπορούν να λαμβάνουν χρήσιμες συμβουλευτικές κατευθύνσεις αλλά και να ενημερωθούν για το ποιες δημόσιες δομές μπορούν να τους προσφέρουν δωρεάν θεραπευτικές υπηρεσίες. Ήδη 400000 συμπολίτες μας έχουν χρησιμοποιήσει αυτή την υπηρεσία
3. Πως στηρίζονται φορείς και σύλλογοι (π.χ. Ο Σύλλογος Οικογενειών και Φίλων για την Ψυχική Υγεία Ν. Ημαθίας) που στηρίζουν σήμερα τους ασθενείς λόγω έλλειψης κρατικών δομών;
Οι Σύλλογοι Οικογενειών και Φίλων για την Ψυχική Υγεία διαχρονικά αναδείκνυαν και υπερασπίζονταν τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και των οικογενειών τους, και μάλιστα πάντοτε με έναν ιδιαίτερο και μοναδικό τρόπο, αφού στην πραγματικότητα αλληλεπιδρούν καθημερινά με τους ψυχικά πάσχοντες κι έτσι, είναι σε θέση να αφουγκράζονται τις πραγματικές τους ανάγκες πολύ πιο ουσιαστικά. Το σπουδαίο έργο των Σ.Ο.ΦΙ.Ψ.Υ αναγνωρίζεται από την πολιτεία και σκοπός είναι οι «φωνές» τέτοιου είδους συλλογικοτήτων στο μέλλον να ενδυναμωθούν. Καθώς μεταβαίνουμε σε μία εποχή, όπου το άτομο με ψυχική νόσο αναμένεται να απολαμβάνει μία δικαιωματικά πλήρη ζωή στην κοινότητα, η ανατροφοδότηση των Σ.Ο.ΦΙ.Ψ.Υ αναμφίβολα μπορεί να λειτουργήσει ως «φάρος» στην προσπάθειά μας να οικοδομήσουμε μία ακόμη πιο συμπεριληπτική κοινωνία. Γι’ αυτό το λόγο, όλοι οι οργανισμοί και οι συλλογικότητες της τοπικής κοινωνίας που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ψυχικής υγείας, παροτρύνονται να βρίσκονται σε σταθερή επαφή με τα αρμόδια Τμήματα του Υπουργείου Υγείας, διατηρώντας έναν ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας αναφορικά με τη δράση και τις ανάγκες τους.
4. Υπάρχει χάσμα μεταξύ αποφάσεων της Ε.Ε. και της υλοποίησής τους από τη χώρα μας. Πως θα το αντιμετωπίσετε αυτό;
Μολονότι αυτή η ερώτηση είναι κάπως ευρεία, όντας Ευρωβουλευτής μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα, πως στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ενδεχομένως, τέτοιου είδους παραπλανητικές αντιλήψεις και στερεότυπα να «άνθησαν» κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας. Όμως, δεν είναι δίκαιο για τον λαό και την πολιτεία να διατυπώνονται και να αναπαράγονται τέτοιου είδους γενικεύσεις. Η Ελλάδα είναι μία χώρα που έχει συν-διαμορφώσει και εγκρίνει εξαιρετικά καινοτόμες προτάσεις σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κοινωνικού κράτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Φυσικά, κάθε χώρα αφομοιώνει στον δικό της χρόνο και με τον δικό της μοναδικό τρόπο τους νέους κανονισμούς και τις μεταρρυθμίσεις. Όμως, ειδικά σε ό,τι αφορά την ψυχική υγεία, διαπιστώσαμε νωρίτερα, πως η Κυβέρνηση έχει αναπτύξει ένα καινοτόμο εθνικό σχέδιο δράσης, που φιλοδοξεί όχι μόνο να συμβαδίσει αλλά ίσως και να υπερκεράσει τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού μέσου όρου.
5. Στην Ημαθία με έδρα τη Βέροια, υπάρχει η δομή της Πρωτοβουλία για το Παιδί. Ένα θεάρεστο έργο για τα κακοποιημένα και εγκαταλελειμμένα παιδιά, το οποίο έχει ξεπεράσει τα όρια ενός Νομού. Με το ΕΣΠΑ που έληξε το 2021 άρχισε να δημιουργείται πρόβλημα βιωσιμότητας και λειτουργικότητας της δομής καθώς μέσω αυτού του προγράμματος προσλαμβάνονταν επιστημονικό και όχι μόνο προσωπικό.
Στην συνέχεια ακούστηκε ότι θα υπάρχει ένα πρόγραμμα «γέφυρα» μέχρι το νέο ΕΣΠΑ, έτσι ώστε να στηριχθεί, εν προκειμένω η δομή όπως είναι η Πρωτοβουλία για το Παιδί. ΣΕ ποιο σημείο βρίσκονται οι αποφάσεις και η ενεργοποίηση αυτών των προγραμμάτων;
Πραγματικά είναι ένα συχνά εμφανιζόμενο φαινόμενο δομές, οι οποίες στηρίζονται σε σημαντικό βαθμό σε κοινοτικούς πόρους να αντιμετωπίζουν προβλήματα βιωσιμότητας και λειτουργίας με την ολοκλήρωση της χρηματοδοτικής περιόδου. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών υπάρχει όντως η συνεργασία των εθνικών αρχών με τις ευρωπαϊκές, ώστε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα γέφυρα, αξιοποιώντας μη εκμεταλλεύσιμους πόρους από άλλα προγράμματα με χαμηλή απορροφητικότητα. Μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2023 θα έχουμε λογικά ολοκληρωμένη εικόνα για την υλοποίηση του προγράμματος γέφυρα. Όμως πρέπει να είμαι ειλικρινής. Ούτε τα προγράμματα γέφυρα είναι η λύση, ούτε φυσικά η μόνιμη χρηματοδότηση των κοινωνικών δομών από ευρωπαϊκούς πόρους μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδώσει. Χρειάζεται να προχωρήσουμε στην αξιολόγηση των υφιστάμενων κοινωνικών δομών κάθε είδους, να αποτυπώσουμε το έργο τους και τα αποτελέσματα τους και να προχωρήσουμε μετά στην χρηματοδότηση τους με Εθνικούς πόρους. Με γνώμονα το προαναφερόμενο κατέθεσα γραπτή ερώτηση στην Κομισιόν σχετικά με τη μετάβαση από τη φροντίδα του ιδρύματος, στην κατ' οίκον υποστήριξη και τις υπηρεσίες που παρέχονται στην κοινότητα. Πρέπει ξεκάθαρα η Κομισιόν ν’ απαντήσει εάν σκοπεύει να συμβάλει στην παρακολούθηση της προόδου αλλά και την επίτευξη αυτών των στόχων καθώς κι εάν προτίθεται να δημιουργήσει taskforce για την αποϊδρυματοποίηση και τον έλεγχο των δομών φροντίδας.
6. Υπάρχουν άλλες πηγές χρηματοδότησης και προγράμματα μέσω Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να στηριχθούν τέτοιες δομές με το σπουδαίο έργο που συντελούν στην κοινωνία μας;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τα πολλαπλά χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία έχει ενισχύει τις κοινωνικές υπηρεσίες και τις πρωτοβουλίες της Κοινωνίας των Πολιτών. Χαρακτηριστικά πρέπει να αναφερθεί πως στο Ταμείο Ανάκαμψης για την Ελλάδα και στο ΕΣΠΑ για κοινωνικές πολιτικές έχουν προϋπολογιστεί συνολικά 6 δις ευρώ. Εξ αυτών το 1 δις μέσω των Περιφερειακών Προγραμμάτων θα κατευθυνθεί σε Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας, Δομές Γυναικών, Δομές Αστέγων. Θα συνεχιστεί η χρηματοδότηση των Βρεφονηπιακών Σταθμών για τρία ακόμη έτη, θα δημιουργηθούν Στέγες Ημιαυτόνομης Διαβίωσης εφήβων που τώρα ζουν σε ιδρύματα και θα στηριχθούν ευάλωτες οικογένειες με παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών από κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους. Θα επιμείνω όμως στην ανάγκη να μην θεωρούμε τους ευρωπαϊκούς πόρους, ως την μόνη πηγή χρηματοδότησης των κοινωνικών δομών και πολιτικών μας. Αν υποπέσουμε σε αυτό το σφάλμα σύντομα θα μείνουμε ως κοινωνία μετέωροι και οι πλέον αδύναμοι και σε ανάγκη συμπολίτες μας ακάλυπτοι.
7. Στο παρελθόν έγινε συζήτηση-πρόταση για την δημιουργία ενός προγράμματος ενεργειακής αυτονομίας των δομών παιδικής προστασίας για την εξοικονόμηση δαπανών, με χρηματοδότηση εγκατάστασης στο 100%.
Πως κρίνεται μια τέτοια πρόταση και ασκούνται πιέσεις ώστε να υλοποιηθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα;
Γενικά επικροτώ την οποιαδήποτε πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αυτονομίας τόσο σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις όσο και σε δημόσια κτίρια και κοινωνικές δομές. Τεχνικά είναι μία εφικτή λύση στις περισσότερες των περιπτώσεων, όμως θα πρέπει η οποιαδήποτε χρηματοδότηση τους να γίνει με κριτήρια τεχνοοικονομικά. Δηλαδή πόση ενέργεια θα εξοικονομείται και ποια η σχέση κόστους προς αποτέλεσμα. Βλέπετε πρέπει τέτοιες επενδύσεις να πετύχουν και την απόσβεση τους αλλά και να συνδράμουν το συνολικό εθνικό σχεδιασμό της μείωσης των ρίπων και επαύξησης της παραγόμενης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Επίσης τέτοιες χρηματοδοτήσεις ιδίως με ένα τόσο υψηλό ποσοστό όπως του 100% που αναφέρεται θα πρέπει να έχουν και αξιολογηθούν και με βάση την συνολική παραχθείσα ενέργεια από την επιφάνεια του ακινήτου, τις γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες κάθε περιοχής.
Επί της αρχής με βρίσκουν σύμφωνο τα προγράμματα ενεργειακής αυτονομίας αλλά θα πρέπει αυτό να γίνει με αυστηρά κριτήρια.
Κώστας Τσιμόπουλος
