Η Παλαιά Μητρόπολη της Βέροιας είναι αναμφισβήτητα το «μνημείο της πόλης», αφορά σε δείγμα ανθρώπινης δραστηριότητας που ξεχωρίζει ανάμεσα στα σύγχρονά του, εντυπωσιάζει, και θεωρείται σημαντικό από άποψη αρχαιολογική, ιστορική και αισθητική.

Όπως σας έχουμε ήδη ενημερώσει, στα μέσα του Γενάρη είχε αποσταλεί αναφορά στην Ανεξάρτητη Αρχή «ΣτΠ» προκειμένου εξετάσει το ζήτημα της ανάδειξης του μνημείου στην αυθεντική του μορφή, απαλλαγμένο από κάθε αυθαίρετη κατασκευή, όπως και ο περιβάλλον χώρος που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα αυτού.

Λάβαμε και παρουσιάζουμε την 1^η επιστολή της Ανεξάρτητης Αρχής προς τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να ενημερωθούν οι συμπολίτες μας για το μεγάλο ζήτημα που προέκυψε μετά την πρωτοβουλία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας να διατηρήσει τα τρία αυθαίρετα κτίσματα που κατασκευάστηκαν σε επαφή με το μνημείο, που κυριολεκτικά «θάβουν» ολόκληρη τη Δυτική πλευρά και τον αύλειο χώρο (στο αρχικό επίπεδο) μπροστά απ την κύρια είσοδο του ναού.

Μελετήσαμε την επιστολή της Ανεξάρτητης Αρχής και εστιάσαμε στα σημεία που  ζητά από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αξιόπιστες απαντήσεις ως προς τα ζητήματα που θίγονται στην αναφορά, κατά τη γνώμη μας είναι τα εξής:

1. «Ειδικότερα, σύμφωνα με το περιεχόμενο των ως άνω αναφορών, δεν υφίσταται αιτιολογία στις σχετικές αποφάσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας ή στις 3 εκδοθείσες Υπουργικές Αποφάσεις βάσει της οποίας να προκύπτει η ανάγκη αρχικά για κατεδάφιση όλων των εφαπτόμενων στην Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας κτισμάτων, στη συνέχεια για την εξαίρεση από την κατεδάφιση των ανωτέρω τριών κτηρίων, με σκοπό την αποκατάστασή τους και στη συνέχεια για την κατεδάφιση και των τριών αυτών κτηρίων, προκειμένου αυτά να ανασκευαστούν.

Αντιθέτως, σύμφωνα πάντα με τις αναφορές, αλλά και όπως επιβεβαιώνεται με το υπό στοιχείον (13) σχετικό, τα δύο κτήρια βορειοδυτικά της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, στα οποία εκτελούνται οικοδομικές εργασίες από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας, βρίσκονται σε χαρακτηρισμένο από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο πόλεως κοινόχρηστο χώρο πρασίνου και άρα θα έπρεπε να κατεδαφιστούν και να μην ανακατασκευαστούν. Ως προς την υποχρέωση κατεδάφισής τους μάλιστα ο αναφερόμενος μας έχει αποστείλει και το υπό στοιχείον (5) σχετικό.»

• Το υπό στοιχείον (13) σχετικό, αφορά στο έγγραφο της Υ.ΔΟΜ. του Δ.Β. με αρ.πρωτ. 68605 -15/12/2023 προς την ΕΦ.Α. Ημαθίας, με το οποίο ζητούνται οι εγκρίσεις και οι μελέτες βάσει των οποίων εκτελούνται οικοδομικές εργασίες στα υπόψη κτίσματα, «…παρόλο που βρίσκονται εκτός οικοδομικής γραμμής του Ο.Τ.122 κι εντός χαρακτηρισμένου ως «χώρου πρασίνου».
• Το υπό στοιχείον (5) σχετικό, αφορά στο υπ’ αρ. πρωτ. 3908/12-12-16 έγγραφο της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Βέροιας προς έτερο πολίτη, στο οποίο αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «…σας γνωρίζουμε ότι, σύμφωνα με το εγκεκριμένο σχέδιο πόλης, οι δύο κατοικίες που αναφέρονται στην αίτησή σας βρίσκονται εκτός της οικοδομικής γραμμής και εντός χώρου πρασίνου του Ο.Τ. 122.Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, αν η διαδικασία απαλλοτρίωσης έχει ολοκληρωθεί οι κατοικίες αυτές θα πρέπει να κατεδαφιστούν…».
• Ο  ΣτΠ ζητά επίσης τα ακόλουθα στοιχεία: «α)εάν και τα τρία μνημονευόμενα από τον αναφερόμενο κτήρια που εφάπτονται στην Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας περιλαμβάνονται στις εκτάσεις που απαλλοτριώθηκαν με την υπό στοιχείον (4) σχετική για λόγους δημόσιας ωφέλειας και εάν οι εκτάσεις αυτές περιλαμβάνουν και άλλα κτήρια, καθώς και εάν και τα τρία αυτά κτήρια εντάσσονται στον προβλεπόμενο από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο πόλεωςκοινόχρηστο χώρο πρασίνου και β) εάν η απαλλοτρίωση έχει συντελεστεί δια της καταβολής των οφειλόμενων αποζημιώσεων στις/στους δικαιούχους».
• Κατά τη γνώμη μας είναι απαραίτητο να γίνει σαφές, ότι το σύνολο των αυθαιρέτων κτισμάτων που κατασκευάστηκαν σε επαφή με το μνημείο, απαλλοτριώθηκαν και αποζημιώθηκαν οι φερόμενοι ιδιοκτήτες προκειμένου να κατεδαφιστούν, ώστε να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση του μνημείου και ο περιβάλλον χώρος αυτού. Ακριβώς για αυτό το λόγο, ειδικοί επιστήμονες όρισαν αυστηρά την οικοδομική γραμμή του Ο.Τ.122 περιμετρικά του μνημείου, χαρακτήρισαν τον υπόλοιπο χώρο του Ο.Τ.122 ως κοινόχρηστο «Χώρο Πρασίνου» και με κατηγορηματικό τρόπο πρόβλεψαν την κατεδάφιση όλων των αυθαιρέτων, παρέχοντας απόλυτη προστασία στο μνημείο. Η πολιτεία αποδέχθηκε την μελέτη των ειδικών επιστημόνων και από το 1988 τα παραπάνω αποτελούν νόμο του κράτους τον οποίο σεβάστηκαν απολύτως οι πολίτες – ουδείς διανοήθηκε να αγνοήσει.
• «Οι υπό στοιχεία (7), (8), (10) και (11) σχετικές αποφάσεις αφορούν την αποκατάσταση του μιναρέ και του διατηρητέου βορειοδυτικού προσκτίσματος Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, χωρίς, όμως, σε αυτές να αναφέρεται ότι προηγήθηκε η εξαίρεση από την κατεδάφιση των τριών ως άνω αναφερόμενων κτισμάτων και η αρχική κατεδάφιση των υπόλοιπων που εφάπτονται στον εν λόγω Ιερό Ναό, αλλά ούτε και η μνημονευόμενη από τον αναφερόμενο τελική κατεδάφισή τους τον Αύγουστο του 2023. Περαιτέρω, ο Συνήγορος του Πολίτη δεν έχει στη διάθεσή του κάποια άλλη απόφαση ή πόρισμα της Επιτροπής του άρθρου 41 Ν. 4858/21 περί ετοιμόρροπου ή πρωτόκολλο επικινδύνως ετοιμόρροπου ή έκθεση περί αυθαιρέτου που να μνημονεύει την ανάγκη κατεδάφισής τους.»
• Το ΥΠ.ΠΟ.Α. πρέπει να απαντήσει αξιόπιστα, εάν ακολουθήθηκε η προβλεπόμενη από το νόμο διαδικασία για την κατεδάφιση των τριών κτηρίων, που προηγουμένως με διαπιστωτική πράξη είχε χαρακτηρίσει... «αρχαία μνημεία»!
• Όπως προκύπτει από το υπό στοιχείον (13) σχετικό, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας εκτελεί οικοδομικές εργασίες στα δύο κτίσματα βορειοδυτικά της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, «τα οποία απεικονίζονται ως τμήματα (i) και (ii) της ιδιοκτησίας 8 στο με α/α 3422Α κτηματολογικό διάγραμμα-πίνακα που συνοδεύει την με αρ. Δ10Δ11722507/6085ΕΞ2013 Απόφαση Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης (ΦΕΚ 415/26- 11-2013), παρόλο που βρίσκονται εκτός οικοδομικής γραμμής του Ο.Τ. 122 κι εντός χαρακτηρισμένου ως «χώρος πρασίνου» από την με αρ. ΕΠΑ182/87 Απόφαση Νομάρχη Ημαθίας (ΦΕΚ-78/Δ΄/3-2-88)».
• Επιβεβαιώνεται ο ισχυρισμός ότι πρόκειται για ανακατασκευή  κτηρίων σε κοινόχρηστο χώρο χαρακτηρισμένο ως «Χώρο Πρασίνου» και εκτός οικοδομικής γραμμής.
•  Όπως αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στο υπό στοιχείον (14) σχετικό, «…Οι εκτελούμενες εργασίες στο μνημειακό συγκρότημα της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του ενταγμένου στο Ε.Π. «ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 2014-2020» έργου: «Αποκατάσταση μιναρέ και διατηρητέου βορειοδυτικού προσκτίσματος Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας» με κωδικό πράξης (ενάριθμο) 2020ΕΠ00810056 της ΣΑ: ΕΠ0021, Κωδικός ΟΠΣ 5063590. Το έργο υλοποιείται με αυτεπιστασία από την ΕΦΑ Ημαθίας σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΒΜΑ/644413/456879/7789/20-11-2020. Για την υλοποίηση του έργου εφαρμόζονται οι μελέτες που ύστερα από την σχετική γνωμοδότηση του αρμόδιου Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου εγκρίθηκαν με την υπ’ αριθμ. 5 ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/37106/38303/2201/769/26-07-2018 (ΑΔΑ: 7ΘΣΖ4653Π4-Μ5Ρ) Υπουργική Απόφαση έγκρισης αρχιτεκτονικής-στατικής μελέτης αποκατάστασης Βορειοδυτικού προσκτίσματος Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, Π.Ε. Ημαθίας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας…».
• Το υπό το στοιχείον (14) έγγραφο, αφορά στην απάντηση της ΕΦ.Α. Ημαθίας προς την Υ.ΔΟΜ. του Δ.Β., όπου ρητά δηλώνεται ότι οι μελέτες εγκρίθηκαν το 2018 και αφορούν σε «αποκατάσταση», όχι σε κατεδάφιση και  ανακατασκευή, όμως όλοι οι κάτοικοι της πόλης  γνωρίζουν πλέον, ότι τα υπόψη κτήρια κατεδαφίστηκαν τον Αύγουστο του 2023, και μάλιστα, μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα (αρκετών μηνών) όπου εκτελούνταν εργασίες αποκατάστασης!
• Η κατεδάφιση ως δυνατότητα σε εξαιρετικέςπεριπτώσεις προβλέπεται στο άρθρο 41 του Ν. 4858/21 το οποίο αφορά την προστασία ετοιμόρροπων μνημείων. Ειδικότερα, στο άρθρο 41 παρ. 2 Ν. 4858/21 ορίζεται ότι «Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν η επιτροπή [της παρ. 1] κρίνει ότι η διατήρηση του μνημείου είναι, στο σύνολο ή σε τμήμα του αδύνατη, μπορεί να εισηγηθεί βάσει μελέτης τη μερική ή ολική κατεδάφισή του, η οποία αποφασίζεται από τον Υπουργό Πολιτισμού μετά από γνώμη του Συμβουλίου, αφού προηγηθεί λεπτομερής περιγραφή της μορφής και της σύνθεσής του, πλήρης φωτογράφηση, αποτύπωση και τεκμηρίωσή του και έχουν συλλεγεί όλα τα αρχιτεκτονικά μέλη και τα διακοσμητικά στοιχεία». Από τα στοιχεία, ωστόσο, που έχουν τεθεί υπόψη της Αρχής και όπως προαναφέρθηκε, δεν προκύπτει κάποια απόφαση για κατεδάφιση ή πόρισμα της Επιτροπής του άρθρου 41 Ν. 4858/21 ή πρωτόκολλο επικινδύνως ετοιμόρροπου ή έκθεση περί αυθαιρέτου. Το μόνο στοιχείο που έχει στη διάθεσή της η Αρχή μας σχετικά με την κατεδάφιση είναι το υπό στοιχείον (5) σχετικό, στο οποίο αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «…σας γνωρίζουμε ότι, σύμφωνα με το εγκεκριμένο σχέδιο πόλης, οι δύο κατοικίες που αναφέρονται στην αίτησή σας βρίσκονται εκτός της οικοδομικής γραμμής και εντός χώρου πρασίνου, του Ο.Τ. 122.Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, αν η διαδικασία απαλλοτρίωσης έχει ολοκληρωθεί οι κατοικίες αυτές θα πρέπει να κατεδαφιστούν…». Και τούτο, διότι με τη δημοσίευση σε ΦΕΚ ήδη από το 1988 της με αρ. πρωτ. ΕΠΑ182/87 Απόφασης Νομάρχη Ημαθίας (ΦΕΚ 78/Δ/03-02-88), είχε προβλεφθεί ο καθορισμός του Ο.Τ. 122 ως χώρου πρασίνου και είχε κηρυχθεί η απαλλοτρίωσή του, με σκοπό την εν τοις πράγμασιν δημιουργία κοινόχρηστου χώρου πρασίνου.
• Τονίζεται και πάλι, ότι ο λόγος για τον οποίο ειδικοί επιστήμονες είχαν χαρακτηρίσει ολόκληρο το Ο.Τ.122 ως «ΧΩΡΟ ΠΡΑΣΙΝΟΥ» και  όρισαν την Οικοδομική Γραμμή να εφάπτεται αυστηρά στο περίγραμμα του μνημείου, είναι ένας, μοναδικός και αδιαμφισβήτητος - η απόλυτη προστασία του μνημείου !

«Εν όψει των ανωτέρω, επομένως, παρακαλούμε την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας όπως μας ενημερώσει εγγράφως και αναλυτικά εάν οι ισχυρισμοί του αναφερόμενου κ. Γεωργίου Ουρσουζίδη είναι βάσιμοι και εάν πράγματι υπήρξε μεταβολή στις αποφάσεις της, καθώς και στις σχετικές Υ.Α., χωρίς αιτιολογία, όπως ισχυρίζεται ο αναφερόμενος, για τη μεταβολή αυτή.

Και τούτο, διότι, σύμφωνα με τις αναφορές του, αρχικά είχε αποφασισθεί η κατεδάφιση όλων των κτισμάτων που εφάπτονταν με την Παλαιά Μητρόπολη της Βέροιας, ακολούθως εξαιρέθηκαν από την κατεδάφιση τα τρία κτήρια που αποτελούν, σύμφωνα με τις ως άνω αναφορές, μεταγενέστερες αυθαίρετες προσθήκες στη Δυτική και στη Βόρεια όψη του βυζαντινού μνημείου, με σκοπό την αποκατάστασή τους και εν συνεχεία υλοποιήθηκε η κατεδάφιση και των τριών αυτών κτηρίων, προκειμένου αυτά να ανακατασκευαστούν.

Επίσης, παρακαλείται η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας όπως μας γνωρίσει:

α) εάν και τα τρία μνημονευόμενα από τον αναφερόμενο κτήρια που εφάπτονται στην Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας περιλαμβάνονται στις εκτάσεις που απαλλοτριώθηκαν με την υπό στοιχείον (4) σχετική για λόγους δημόσιας ωφέλειας, εάν οι εκτάσεις αυτές περιλαμβάνουν και άλλα κτήρια και εάν όλες εντάσσονται στο Ο.Τ. 122 που είναι χαρακτηρισμένο από το ρυμοτομικό σχέδιο πόλεως ως χώρος πρασίνου,

β) εάν η απαλλοτρίωση, η οποία κηρύχθηκε με την υπό στοιχείον (4) σχετική, έχει συντελεστεί δια της καταβολής των οφειλόμενων αποζημιώσεων στις/στους δικαιούχους και

γ) εάν η Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας και τα εφαπτόμενα σε αυτή κτήρια βρίσκονται σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο ή ιστορικό τόπο ή οικισμό χαρακτηρισμένο ως μνημείο στο σύνολό του.

Περαιτέρω, παρακαλούμε τις Υπηρεσίες σας όπως μας ενημερώσουν εγγράφως καιαναλυτικά εάν έχει εκδοθεί απόφασή τους ή πόρισμα της Επιτροπής του άρθρου 41 Ν. 4858/21 ή πρωτόκολλο επικινδύνως ετοιμόρροπου όσον αφορά την κατεδάφιση όλων των εφαπτόμενων στην Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας κτηρίων και την ανακατασκευή τους, καθώς επίσης και τυχόν έκθεση αυτοψίας της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Βέροιας που να καταγράφει αυτά τα κτήρια ως αυθαίρετα και ως κατεδαφιστέα ή εάν αυτά έπρεπε να κατεδαφιστούν λόγω του χαρακτηρισμού του Ο.Τ. 122 ως κοινόχρηστου χώρου πρασίνου.

• Ο ΣτΠ ζητά να ενημερωθεί για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε προκειμένου να κατεδαφιστούν όλα τα εφαπτόμενα κτήρια με την Π.Μ.Β., δηλαδή και για τα υπόλοιπα που κατεδαφίστηκαν σύμφωνα με το σχέδιο πόλης και την απόφαση απαλλοτρίωσής τους, ώστε να αποκατασταθεί το μνημείο όπως το βλέπουμε σήμερα στο υπόλοιπο τμήμα της Βόρειας πλευράς του, πέραν αυτού που καλύπτουν τα υπό ανακατασκευή κτήρια. Πράγματι,  έτσι θα γίνει αντιληπτό και απολύτως ξεκάθαρο, πόσο στρεβλός είναι ο ισχυρισμός για την ανακατασκευή των υπόψη τριών κτηρίων ως … «συμπαρακολούθημα» του μνημείου!

Επιπροσθέτως, παρακαλείται η Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Βέροιας όπως αποστείλει τόσο στον αναφερόμενο κ. Γεώργιο Ουρσουζίδη όσο και στον Συνήγορο του Πολίτη το υπ’ αρ. πρωτ. 70103/22-12-23 έγγραφο του Δήμου, το οποίο έλαβε αριθμό πρωτοκόλλου στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας ΥΠΠΟ/624267 και το οποίο μνημονεύεται στο υπό στοιχείον (13) σχετικό.

• Με το υπ’ αρ. πρωτ. 70103/22-12-23 έγγραφο της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Βέροιας προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας (το οποίο έλαβε και μας γνωστοποίησε ο κ. Ουρσουζίδης), ζητά η Υ.ΔΟΜ. από την ΕΦ.Α. – για 2^η φορά - τις εγκεκριμένες μελέτες και εγκρίσεις, σύμφωνα με τις οποίες κατασκευάζονται τα υπόψη κτήρια, «…ειδάλλως η Υπηρεσία μας θα προχωρήσει σε διακοπή των εργασιών».
• Το υπόψη έγγραφο προκάλεσε την οργή της ΕΦ.Α. Ημαθίας, η οποία αντί μελετών και εγκρίσεων, απάντησε με ένα μόνο έγγραφο καταθέτοντας την άποψή της - χωρίς καμία  αναφορά στα καταγγελλόμενα ! Μάλιστα, στο υπόψη έγγραφο γίνεται αναφορά για άλλο  έργο, άσχετο με την υπόψη υπόθεση, που εκτελεί ο Δ.Β. και εποπτεύει η ίδια, με ύφος που δε συνάδει με διάθεση για συνεργασία,  το οποίο φυσικά τέθηκε υπόψη του ΣτΠ και ελέγχεται!

Τέλος, παρακαλείσθε όπως μας αποστείλετε τις απαντήσεις σας μαζί με όλα τα έγγραφα που κρίνετε ότι στοιχειοθετούν τις απόψεις και ενέργειές σας επί του ζητήματος που αποτελεί αντικείμενο των ως άνω αναφορών στην ηλεκτρονική διεύθυνση Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..

Το παρόν, εξάλλου, κοινοποιείται στον Δήμαρχο Βέροιας κ. Κωνσταντίνο Βοργιατζίδη και στη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων τουΥΠΠΟ, με την παράκληση να αποστείλουν τόσο στον Συνήγορο του Πολίτη όσο και στον αναφερόμενο κ. Γεώργιο Ουρσουζίδη τις τυχόν απόψεις και ενέργειές τους επί του ζητήματος που αποτελεί αντικείμενο των ως άνω αναφορών.

Ευελπιστώντας στην έγγραφη ανταπόκρισή σας το συντομότερο δυνατόν, σάς ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη συνεργασία σας.».

Ρωτήσαμε τον κ. Ουρσουζίδη να μας πει τη γνώμη του σχετικά με την 1^η επιστολή του ΣτΠ προς τους εμπλεκόμενους φορείς, μας έδωσε την εξής απάντηση: « Δε θα κάνω κανένα σχόλιο, θα δηλώσω μόνο ότι το πόρισμα του ΣτΠ θα γίνει απόλυτα σεβαστό, και εφόσον παραστεί ανάγκη, θα αξιοποιηθεί».

Πηγή: Εφημερίδα "Βέροια"